Meer dan 2 jaar na de goedkeuring van de resolutie over ME/cvs heeft de Europese Commissie eindelijk een initiatief genomen om onderzoek naar ME/cvs te ondersteunen. Het werkprogramma van Horizon Europe voor 2023-2024 bevat een oproep over “het aanpakken van medische aandoeningen met een hoge last voor patiënten, waarnaar te weinig onderzoek wordt gedaan.” Deze oproep geeft ME/cvs-onderzoekers betere kansen om mee te dingen naar een grote Europese subsidie, maar er is nog geen financiering over ME/cvs verzekerd. Dit artikel geeft een overzicht van wat door de Commissie is besloten en welke stappen nog genomen moeten worden om tastbare resultaten voor ME/cvs-patiënten te krijgen.
Vorige week publiceerden we een persbericht over een belangrijke oproep in het nieuwe werkprogramma voor Horizon Europe. Deze oproep werd geïnspireerd door de resolutie over ME/cvs en heeft als doel ziekten zoals ME/cvs te ondersteunen die een hoge ziektelast hebben maar tot nu toe te weinig onderzocht zijn. Ons persbericht was gericht op het benadrukken van deze belangrijke stap voorwaarts en het bedanken van de vele patiënten en medestanders die dit mogelijk hebben gemaakt. In het huidige artikel willen we meer details geven over de oproep, wat het betekent en hoe het nu verder zou kunnen gaan.
Wat is er precies besloten?
Het nieuwe werkprogramma 2023-2024 van Horizon Europe is gepubliceerd en het bevat een oproep die goede financieringsmogelijkheden biedt voor ME/cvs-onderzoekers.
Horizon Europe is het grote 7-jarige onderzoeks- en innovatieprogramma van de Europese Unie. Het heeft een enorm budget van 95 miljard euro en beoogt onderzoek te financieren over uiteenlopende onderwerpen als klimaatverandering, economisch herstel en digitale innovatie. De uitvoering van Horizon Europe is georganiseerd in verschillende pijlers en clusters. Degene die ons interesseert, is de cluster Gezondheid die onder pijler II valt.
Om de twee jaar publiceert de Europese Commissie een werkprogramma met oproepen die beschrijven welk soort gezondheidsonderzoek zij wil financieren. Onderzoekers kunnen voor een dergelijke oproep voorstellen indienen, die vervolgens door vakgenoten worden beoordeeld. Alleen de beste en meest relevante onderzoeksprojecten worden gefinancierd.
We hebben eerder bericht over het werkprogramma 2021-2022 van de cluster Gezondheid. Helaas bood het relatief weinig goede financieringsmogelijkheden voor ME/cvs-onderzoek. De meeste oproepen richten zich op brede gezondheidsthema’s waarbij ME/cvs-onderzoekers moeten concurreren met onderzoeksgebieden die een grotere infrastructuur, grotere patiëntensteekproeven en meer financiering achter zich hebben. ME/cvs-onderzoek bevindt zich ook nog in een pioniersfase waarin aanwijzingen voor de onderliggende pathologie moeten worden ontdekt en studies een grotere kans hebben op nulresultaten. Dit maakt het moeilijk voor onderzoekers om in dit onderzoeksveld te blijven.
Het nieuwe werkprogramma 2023-2024 bevat echter een oproep die zich richt op weinig onderzochte zwaar belaste medische aandoeningen zoals ME/cvs. Het geeft ME/cvs-onderzoekers betere kansen om mee te dingen naar een grote Europese subsidie.
Waarover gaat de oproep?
Deze oproep is echter geen oproep voor onderzoek naar ME/cvs. Die richt zich op een breed scala van medische aandoeningen die “bij een aanzienlijk deel van de patiënten niet worden herkend en/of niet correct worden gediagnosticeerd. Als gevolg daarvan worden ze onvoldoende behandeld en kunnen ze vaak een chronische last voor de patiënt worden. Deze medische aandoeningen kunnen onvoldoende onderzocht zijn, ook al komen ze veel voor.” In een voetnoot wordt als voorbeeld het “chronisch vermoeidheidssyndroom” genoemd, maar ook de ziekte van Lyme en rugpijn.
Wat is er gebeurd met de verkennende studie?
De oproep wordt op 30 maart 2023 geopend en we verwachten dat de reikwijdte ervan in de toekomst verder zal worden verfijnd. In een voetnoot wordt uitgelegd dat de Europese Commissie een verkennende studie heeft uitbesteed om te helpen “bij het identificeren van te weinig onderzochte medische aandoeningen met hoge lasten en het bepalen van het type onderzoek en/of onderzoeksprioriteiten om beter tegemoet te komen aan de verschillende behoeften van patiënten met deze aandoeningen.”
Dit is de langverwachte verkennende studie waarover we al verscheidene malen hebben bericht. Het is uitgevoerd door onafhankelijke onderzoekers van het NIVEL, het Nederlands Instituut Voor onderzoek van de EersteLijnsgezondheidszorg. EMEC kon feedback geven op deze studie, evenals onze collega’s van de World ME Alliance.
We benadrukten dat de definitie van ziekten met een hoge ziektelast en te weinig onderzoek strikt en specifiek genoeg moet zijn, zodat zij zich richt op de ziekten die historisch gezien het meest over het hoofd werden gezien. We voerden ook aan dat zij gericht moet zijn op ziekten waarvan de pathologie slecht wordt begrepen en waarvoor weinig behandelingsmogelijkheden bestaan. Als voorbeeld verwezen wij naar een oproep uit 2020 van het Duitse ministerie van Onderwijs en Onderzoek (BMBF). Deze oproep stimuleerde onderzoek naar onbekende pathologische mechanismen van ziekten met een hoge ziektelast en onvoldoende behandelingsmogelijkheden. De resultaten van de verkennende studie zijn nog niet gepubliceerd, dus het is onduidelijk in hoeverre de auteurs rekening hebben gehouden met onze feedback.
Hoeveel geld wordt er uitgegeven?
De oproep heeft een totale budget van 25 miljoen euro. Het is de bedoeling 4 projecten te financieren die elk 6 tot 7 miljoen euro zullen ontvangen. Ter vergelijking: DecodeME kreeg 3,2 miljoen pond, de PACE-studie ongeveer 5 miljoen pond, terwijl in de VS de financiering door de NIH voor 3 samenwerkende onderzoekscentra en een datacentrum samen ongeveer 7 miljoen dollar per jaar bedraagt. Als ME/cvs-onderzoekers met succes een project kunnen indienen, kan deze oproep een belangrijke impuls geven aan het onderzoek naar ME/cvs in Europa.
Het financieringsbedrag wordt echter waarschijnlijk verdeeld over meerdere deelnemers. Een aanvraag vereist onderzoekers uit minimaal 3 verschillende EU-landen en veel Europese subsidies omvatten nog grotere consortia. Onderzoekers uit het VK en de VS kunnen zich aansluiten om partners te worden en financiering in het kader van deze uitnodiging te ontvangen.
Hoeveel geld gaat er naar ME/cvs onderzoek?
Er is helaas nog geen Europese financiering voor ME/cvs binnengehaald. Europese subsidies richten zich meestal niet op individuele ziekten maar op brede gezondheidsthema’s. Daarom was het niet mogelijk om voor ME/cvs afgeschermde financiering te krijgen zoals in Canada en Australië.
Europese oproepen voor gezondheidsonderzoek hebben een breed toepassingsgebied dat vaak verband houdt met de verbetering van de infrastructuur, zoals de digitalisering van gezondheidsdossiers of de voorbereiding op toekomstige pandemieën. Zelfs voor grote groepen ziekten zoals hart- en vaatziekten en neurologie, vergt het vaak enige creativiteit om een oproep te vinden die relevant genoeg is om een voorstel in te dienen. Daarom denken we dat de nieuwe oproep over “aanpakken van medische aandoeningen met een hoge ziektelast voor patiënten waarnaar te weinig onderzoek wordt gedaan” een belangrijke stap is die de kansen van ME/cvs-onderzoekers om een grote Europese subsidie te krijgen, aanzienlijk zal vergroten.
Hoeveel Europese financiering het ME/cvs-onderzoek krijgt, zal afhangen van het aantal en de kwaliteit van de ingediende voorstellen. Aangezien de oproep niet alleen gericht is op ME/cvs, maar op verschillende ziekten met een hoge ziektelast waarnaar te weinig onderzoek is verricht, zal er waarschijnlijk een felle concurrentie ontstaan tussen deze groepen. ME/cvs-onderzoekers zullen moeten samenwerken en voorstellen van hoge kwaliteit moeten indienen, anders zou het kunnen dat alle middelen naar andere soorten onderzoek gaan. Een voordeel is echter dat onderzoek naar andere, te weinig onderzochte ziekten met een hoge last, zoals fibromyalgie, posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom (POTS), prikkelbaredarmsyndroom en chronische Lyme ook relevant zou kunnen zijn voor ME/cvs, aangezien er veel overlappende symptomen zijn.
Zijn er nog andere interessante oproepen in het werkprogramma?
Ja. Opmerkelijk is er een andere oproep in het werkprogramma voor 2022-2023 van Horizon Europe die goede financieringsmogelijkheden biedt voor ME/cvs-onderzoekers. Deze oproep richt zich op de relatie tussen infecties en niet-overdraagbare ziekten. De beschrijving schrijft dat “toenemend bewijs suggereert dat verschillende infecties de ontwikkeling van veel niet-overdraagbare ziekten (bijv. multiple sclerose, Alzheimer, post-covid-19-aandoening) kunnen beïnvloeden…”. Van inzendingen voor deze oproep wordt verwacht dat zij de oorzakelijke verbanden tussen infecties en het ontstaan van niet-overdraagbare ziekten ophelderen.
Aangezien veel ME/cvs-patiënten melden dat hun ziekte begon met een infectie, zou deze oproep financiering kunnen opleveren voor longitudinale studies om na te gaan waarom de incidentie van ME/cvs toeneemt na bepaalde soorten infecties. De Dubbo-studie en prospectieve studies naar het Epstein-Barrvirus hebben eerder aangetoond dat dit het geval is, maar er zijn grotere steekproeven nodig om risicofactoren voor het ontwikkelen van ME/cvs vast te stellen.
Deze oproep heeft een budget van 30 miljoen. Zij beoogt de financiering van 4 projecten die elk 6 tot 7 miljoen euro zullen ontvangen. De geplande openingsdatum is 12 januari 2023, wat veel vroeger is dan de bovengenoemde oproep inzake ziekten met een hoge werklast en waarnaar te weinig onderzoek wordt verricht. Wij hopen dat ME/cvs-onderzoekers ook voor deze oproep concurrerende voorstellen zullen indienen, eventueel in samenwerking met Long Covid-onderzoekers.
Wat zijn de volgende stappen?
Wij pleiten ervoor dat de oproep “aanpakken van medische aandoeningen met een hoge ziektelast voor patiënten waarnaar te weinig onderzoek wordt gedaan” in toekomstige versies van het werkprogramma Horizon Europa wordt herhaald. Op die manier zou het een structurele maatregel zijn om het gebrek aan financiering van onderzoek naar deze aandoeningen aan te pakken. Op lange termijn zou deze aanpak waardevoller kunnen zijn dan een eenmalige investering in ME/cvs-onderzoek dat geen vervolg krijgt.
De werkprogramma’s van Horizon Europe bijvoorbeeld, hebben een terugkerende oproep voor onderzoek naar zeldzame ziekten omdat marktmechanismen vaak niet voorzien in de nodige stimulansen voor onderzoekers om deze aandoeningen te bestuderen. Wij stellen dat iets soortgelijks geldt voor gestigmatiseerde, slecht begrepen ziekten met een hoge ziektelast waarvan ME/cvs een uitstekend voorbeeld is.
Wat kan er nog meer worden gedaan?
De Europese Unie is niet rechtstreeks vergelijkbaar met de federale overheid in de Verenigde Staten. Het Cluster Gezondheid van Horizon Europa heeft bijvoorbeeld een budget van ongeveer 6,9 miljard euro voor een periode van 7 jaar, terwijl de NIH een jaarlijks budget hebben van 45 miljard dollar. De meeste fondsen voor gezondheidsonderzoek en medische zorg in Europa bevinden zich op het niveau van de lidstaten.
De Europese resolutie roept de lidstaten uitdrukkelijk op om te zorgen voor de juiste erkenning van ME/cvs, om gegevens te verzamelen over de prevalentie van de ziekte, en de beste praktijken te volgen voor de diagnose en behandeling van ME/cvs. Tot nu toe heeft alleen Duitsland maatregelen genomen naar aanleiding van de Europese resolutie, maar wij hopen dat andere landen zullen volgen.
De ME/cvs-resolutie zorgt ervoor dat ME/cvs-patiëntenorganisaties in heel Europa er niet alleen voor staan. Zij kunnen erop wijzen dat het Europees Parlement heeft aanbevolen actie te ondernemen en onderzoek naar deze invaliderende ziekte te financieren.
EMEC zal ME/cvs-onderzoekers blijven steunen en ervoor zorgen dat zij eerlijke financieringsmogelijkheden hebben in de EU. We hopen dat dit zal leiden tot onderzoek naar ME/cvs op grotere schaal, zodat effectieve behandelingen kunnen worden gevonden.
© European ME Coalition, 12 december 2022. Vertaling Zuiderzon, redactie NAHdine, ME-gids.
