Dr. Michael Maes: “CVS zit niet tussen de oren, het is een ontstekingsziekte”

Dr. Michael Maes woont en werkt in Thailand, maar start binnenkort ook met een polikliniek in België en Nederland.

Het chronische vermoeidheidssyndroom (ME/CVS) wordt veroorzaakt door ontstekingen en is dus zeker geen louter psychische aandoening. Dat is de centrale stelling in het boek ‘Nooit meer moe’ van de Vlaamse neuropsychiater Michael Maes.

Tekst Manu Adriaens

Foto’s Marc Masschelein

U houdt zich al ettelijke jaren bezig met wetenschappelijk onderzoek in verband met CVS. Wat wekte ooit uw bijzondere interesse?

Dr. Michael Maes: “In 1999 was ik nog hoogleraar in Maastricht. Een Duitse arts toonde me daar dossiers van patiënten, waaruit volgens hem bleek dat het chronischevermoeidheidssyndroom een biologische ziekte is. Ik ben die dossiers intensief gaan bestuderen en besloot om ze verder te onderzoeken in een medisch centrum in Düsseldorf. Zo ben ik zelf patiënten gaan rekruteren, niet alleen in Duitsland, maar ook in België. Door hen aan testen te onderwerpen en de resultaten te vergelijken met die van mensen zonder CVS, kon ik wetenschappelijk aantonen dat het hier wel degelijk om een ontstekingsziekte gaat.”

Daarmee gaat u lijnrecht in tegen de heersende mening in de Belgische medische wereld: volgens de gemiddelde arts bij ons zit het bij CVS-patiënten ‘tussen de oren’?

“Ik heb meer dan vijfhonderd internationale wetenschappelijke publicaties op mijn naam staan, maar in mijn eigen vaderland en in Nederland word ik door mijn collega’s uitgelachen. Niemand is sant in eigen land, hé. Men beschouwt mij hier als een gek, die men het liefst doodzwijgt. De medische wereld bij ons zit nu eenmaal heel klassiek en star in elkaar. Ik kom met mijn hoofd boven het gras uit, dus word ik gekortwiekt. Ach, de grote veranderingen in het medische denken worden sowieso gedicteerd vanuit Amerika. Het duurt altijd nog een hele tijd voor ze ook hier ingang vinden. Daarbij komt ook dat onze huisartsen geïndoctrineerd zijn door het RIZIV, dat de CVS-referentiecentra heeft geinstalleerd. Die hebben zogenaamd de waarheid in pacht: “Het zit tussen de oren, dus moet het behandeld worden met gesprekstherapie.” Als een patiënt met CVS-klachten naar zijn huisarts gaat, zal hij in het beste geval een bloedonderzoek ondergaan. Maar dat is een summier onderzoek, waarbij de minuscule afwijkingen niet eens kunnen worden gedetecteerd. Op basis van zo’n onvolledige test wordt de patiënt dan vaak onmiddellijk doorverwezen naar één van de CVS-referentiecentra.”

En daar vindt dan geen bloedonderzoek meer plaats?

“Toch wel, maar ook daar zijn de testen niet fijnmazig genoeg om nieuwe dingen aan het licht te brengen. Na een intakegesprek bij de internist van het CVS-referentiecentrum belandt de patiënt dus bijna automatisch bij de psychiater. Die is er van overtuigd dat het om negatieve denkpatronen gaat: “De patiënt denkt dat hij ziek is. Volgens zo’n psychiater is er daarom alleen heil te verwachten van cognitieve gedragstherapie. Die heeft de bedoeling de zogenaamde negatieve ideeën van de man of vrouw in kwestie te transformeren in positieve.”

Geregeld overtreft de werkelijkheid alle fictie. Zo gebeurt het frequent dat de psychiater tot de conclusie komt: “De patiënt durft niet te bewegen”: Dat is toch te gek voor woorden?

“Beeld je gewoon even in dat je griep hebt. Dan heb je last van moeheid en spierpijn. Wel, dat zijn juist de dingen waar een CVS-patiënt ook buiten het griepseizoen mee worstelt. En dan krijgt hij van een psychiater te horen dat hij lijdt aan kinesiofobie: angst om te bewegen. Hoe kan hij die volgens de psychiater overwinnen? Antwoord: “Je moet zo veel mogelijk bewegen!” Vergis ik me als ik zeg dat ik dit nog nooit een dokter heb horen zeggen tegen iemand met griep?”

U woont in Thailand. Vlamingen die graag door u behandeld zouden willen worden, moeten dus eigenlijk naar daar afreizen?

“Voorlopig nog wel, ja. We hebben een polikliniek in Bangkok, waar patiënten van overal naar toe komen: Amerika, Italië, Frankrijk, Australië, Arabische landen, … Het goede nieuws is dat ik binnenkort ook zo’n kliniek in België en Nederland zal beginnen. Daar zal gewerkt worden volgens mijn principes, maar zonder dat ik zelf aanwezig ben. Omdat ik me in de eerste plaats wil blijven concentreren op wetenschappelijk onderzoek.”

Welke factoren kunnen ontstekingen uitlokken, die uiteindelijk aanleiding geven tot CVS?

“Zowel virale als bacteriële infecties. Maar ook fysieke uitputting is een potentiële trigger. Dat stellen we soms vast bij sporters die zich overtraind hebben, waarna zich chronische vermoeidheid ontwikkelt. Hetzelfde geldt voor mensen die lang en te diep in hun krachten hebben getast voor hun werk. En tenslotte kan ook langdurige stress zulke ontstekingen doen ontstaan.”

Wat gebeurt er dan eigenlijk in het lichaam?

Al die factoren zetten aan tot veranderingen in de witte bloedcellen: daar ontstaan ‘ontstekingsboodschappers’, die op hun beurt de hersenfuncties gaan beïnvloeden. Door de ontsteking daalt in de hersenen bijvoorbeeld het serotoninepeil of wijzigt de hoeveelheid van andere stofjes. Er kan zelfs een degeneratie van hersencellen optreden, met andere woorden: ze sterven af. Het zorgt allemaal voor een groot gevoel van vermoeidheid. Het is trouwens voldoende aangetoond in proeven met muizen en apen: met ontstekingsboodschappers kun je dieren heel moe maken.”

Hoe gaat de behandeling volgens uw procedé concreet in haar werk?

“Alles wat aan het licht komt, moet op de juiste manier worden aangepakt: de triggerfactoren, de bacteriën, de eventuele stressproblematiek, enzovoort. Geen enkel patiëntenverhaal is identiek. Het vereist een gepersonaliseerde benadering.”

Lekke darm

In uw boek lees ik dat ook het prikkelbaredarmsyndroom een oorzaak van CVS kan zijn?

“Zestig tot zeventig procent van de CVS-patiënten lijdt aan dat syndroom. Ze hebben een op geblazen gevoel, diarree, krampen, constipatie of ze krijgen te maken met voedselallergieën. ‘Lekke darm’ is een begrip dat al lang bestaat in de natuurgeneeskunde. Vandaar dat veel psychiaters en internisten me gemakkelijkheidshalve neerbuigend omschrijven als een natuurarts. Wat helemaal niet klopt, want ik hou me bezig met de moleculaire psychiatrie: ik doe onderzoek in verband met hersenfuncties. (zucht) Ach, veel Belgische gastro-enterologen – de specialisten in darmziekten dus – weten niet eens wat een ‘lekke darm’ is.”

Legt u het eens uit voor onze lezers.

“De mens heeft ongeveer één kilogram bacteriën in zijn darmen. Daarbij zitten ook gevaarlijke bacteriën, die uit het bloed moeten gehouden worden. Daarvoor is er rond de darmen het darmkanaal een ondoordringbare wand, zeg maar. Maar in bepaalde omstandigheden wordt die darmwand wél doorlaatbaar, zodat bacteriën vanuit de darmen geleidelijk in de bloedbaan belanden. Zo ontstaan daar ontstekingen, waarna de al eerder vernoemde ontstekingsboodschappers een nefaste invloed op de hersenen hebben – met vermoeidheid als gevolg. In Amerika is die hele problematiek intussen al een geneeskundige specialiteit op zich, terwijl daar bij ons nog altijd nauwelijks aandacht aan wordt besteed.”

Wat ik merkwaardig vind: in de farmaceutische industrie gebeurt er nauwelijks enige research naar potentiële geneesmiddelen tegen CVS?

“Dat is inderdaad merkwaardig, want tien procent van de bevolking is chronisch moe, en één tot twee procent heeft CVS. En toch is er nog geen onderzoek naar medicatie. Nieuwe middelen om depressie te bestrijden zitten wél al in de pijplijn: over vijf tot tien jaar komt er ongetwijfeld zo’n nieuwe soort medicatie op de markt, die zowel het serotonineniveau als de oorzakelijke ontstekingen aanpakken. Ik voorspel een zelfde evolutie voor CVS-medicijnen, maar het zal dus nog langer duren vooraleer die er zijn.”

In afwachting daarvan de onvermijdelijke vraag: kan een CVS-patiënt vandaag genezen?

“Als de patiënt zich laat testen tijdens het eerste jaar van zijn ziekte, kunnen we hem meestal honderd procent genezen. Hoe langer de ziekte al bezig is, hoe meer afwijkingen er in de witte bloedcellen en in de hersenen zijn. Dat maakt het veel moeilijker. Als de ziekte al vijf jaar aan de gang is, blijkt volledige genezing niet meer haalbaar. Maar we komen in zo’n geval nog wel tot een serieuze verbetering.”

Klopt het dat er tegenwoordig steeds meer jongere CVS-patiënten zijn?

“Ja, maar dat geldt niet uitsluitend voor CVS. Ook andere ziekten die te maken hebben met ontstekingen komen op steeds jongere leeftijd voor: depressie, immunologische ziekten, …”

Waarom?

“Sommigen zullen meteen zeggen: “Omdat de stress is toegenomen!” Zelf ben ik eerder geneigd om het toe te schrijven aan onze voeding. Sinds het industriële tijdperk is die namelijk helemaal veranderd. Honderd jaar geleden bestond de voeding uit een grote hoeveelheid Omega 3-vetzuren, die in vis, groenten en noten zitten. De hoeveelheid Omega 6, zoals aanwezig in rood vlees en hamburgers, was beduidend kleiner. Maar vandaag is die verhouding helemaal omgekeerd. Omega 6-vetzuren bevorderen ontstekingen, terwijl Omega 3-vetzuren ze juist tegen gaan. Een andere verandering is de toename van de  vrije radicalen: dat zijn slechte zuurstofmoleculen, die nadelig inwerken op ons lichaam en dus ook ontstekingen teweegbrengen. Factoren die meer vrije radicalen veroorzaken, zijn bijvoorbeeld overdadig in de felle zon vertoeven en de toename van de luchtvervuiling. Om die vrije radicalen te neutraliseren, hebben we meer antioxidanten nodig. Maar daar knelt het schoentje: door de hedendaagse verwerking van onze voedingsproducten zien we bij de westerse bevolking een tekort aan bijvoorbeeld selenium en zink.”

Tot slot: hoe eenzaam voelt u zich met uw visie op CVS?

“Ik voel me niet eenzaam, ik voel me een wetenschapper. Dat degenen die het momenteel voor het zeggen hebben in de Belgische en Nederlandse medische wereld me vooralsnog als een kwakzalver bestempelen, raakt me niet fundamenteel. Ooit zullen ze me gelijk moeten geven.”

Het boek ‘Nooit meer moe’ van Dr. Michael Maes verscheen bij Zorro Uitgeverij.

Meer info: www.michaelmaes.com en info@zorrobooks.be 

© Karaat – september 2011 (p. 32-34)

De redactie van Karaat laat weten dat ze al eerder enkele positieve reacties op dit artikel ontvingen en dus blij zijn dat de inhoud van het artikel geapprecieerd wordt.

ME-gids.net is blij met het erkennen en ontrafelen van de organische oorzaken van de ziekte doch is kritisch ten aanzien van het gebruik van de te ruime diagnose van ‘CVS’ en ‘chronisch vermoeiden’.