Het meten van lactaat in bloed – een hulpmiddel ter ondersteuning van de behandeling van postexertionele malaise?

Belangrijke punten

• In een overzichtsartikel, op 30 maart van dit jaar gepubliceerd, wordt nader bekeken hoe het monitoren van lactaatwaarden in het bloed een hulpmiddel kan zijn bij de behandeling van postexertionele malaise.
• De precieze reden waarom PEM optreedt blijft onbekend, maar het heeft waarschijnlijk te maken met het “transport, de levering en het gebruik van zuurstof” in de spieren van het lichaam.
• Het lichaam produceert het grootste deel van zijn energie door anaerobe ademhaling, een proces waarbij zuurstof en glucose worden omgezet in koolstofdioxide, water en 38 moleculen energie.
• Wanneer de zuurstoftoevoer naar de cellen om wat voor reden dan ook is afgenomen, kan er nog steeds energie worden geproduceerd zonder dat er zuurstof nodig is via anaerobe ademhaling waarbij glucose wordt omgezet in 2 moleculen energie en lactaat.
• Als gevolg van mitochondriale disfunctie, en verminderde zuurstoftoevoer naar de cellen, kunnen mensen met ME/cvs, en mensen met langdurige COVID, anaerobe ademhaling gebruiken – en meer lactaat produceren, bij lagere activiteitenniveaus in vergelijking met gezonde controles.
• Het controleren van de lactaatspiegels in het bloed kan een indicatie geven van abnormaal verhoogde anaerobe ademhaling bij mensen met ME/cvs en langdurige COVID, maar meer onderzoek is nodig.

Postexertionele malaise (PEM) wordt vaak aangeduid als het belangrijkste symptoom van ME/cvs – en is een van de vier “symptomen voor het vermoeden van ME/cvs” in de NICE-richtlijnen van 2021, naast vermoeidheid, niet-verkwikkende slaap en cognitieve problemen.

PEM wordt ook ervaren door sommige mensen met langdurige COVID – de NICE-richtlijnen van 2022 die vragen “Wat zijn de tekenen en symptomen?” van langdurige COVID, stellen dat de meest voorkomende algemene symptomen zijn: “vermoeidheid – sommige mensen ontwikkelen malaise na inspanning, of verergering van symptomen na inspanning; koorts, en pijn”.

Kwalitatief onderzoek dat eerder dit jaar gepubliceerd werd, toonde aan dat de “onzekerheid en zwakte van PEM wanhoop creëerden” onder deelnemers met ME/cvs. Daarnaast werden “planning en matiging van energieverbruik gezien als essentieel om PEM te vermijden”.

Bijzonder interessant is daarom een overzichtsartikel dat op 30 maart van dit jaar is gepubliceerd en waarin nader wordt bekeken hoe het monitoren van lactaatspiegels in het bloed een hulpmiddel kan zijn bij de behandeling van PEM – hoewel er meer onderzoek nodig is.

Wat is lactaat en hoe houdt het verband met ME/cvs?

Bij voldoende toevoer van zuurstof naar de cellen – bij gezonde mensen is dit meestal in rust of bij lichte inspanning – vindt de meeste energieproductie in het lichaam plaats in de mitochondriën – ook wel de “krachtpatsers” van de cellen genoemd. Dit type energieproductie staat bekend als aerobe ademhaling, waarbij zuurstof en glucose worden omgezet in koolstofdioxide, water en 38 moleculen energie (adenosinetrifosfaat (ATP)).

Als de toevoer van zuurstof naar de cellen om welke reden dan ook afneemt – bijvoorbeeld bij intensievere inspanning – kan ATP nog steeds worden geproduceerd in de vloeistof binnenin de cellen (cytoplasma) zonder dat er zuurstof nodig is. Dit proces wordt anaerobe ademhaling genoemd. Hier wordt glucose omgezet in twee moleculen ATP, en lactaat – een stof die zich ophoopt in de spieren en pijn en vermoeidheid veroorzaakt, en kan leiden tot kramp.

De auteurs van het artikel stellen dat anaerobe ademhaling ook een rol kan spelen in chronische ziektetoestanden met een verminderde zuurstoftoevoer naar de cellen, en mitochondriale disfunctie – beiden worden verondersteld betrokken te zijn bij ME/cvs en langdurige COVID. Hier wordt gedacht dat anaerobe ademhaling kan optreden bij lagere activiteitsniveaus – wat resulteert in verhoogde niveaus van het afvalproduct lactaat in het bloed.

Waarom zou het monitoren van het lactaatgehalte in het bloed nuttig kunnen zijn voor mensen met ME/cvs en langdurige COVID?

In de paper bespreken de onderzoekers dat hoewel de exacte reden waarom PEM optreedt onbekend blijft, het waarschijnlijk gerelateerd is aan het “transport, de levering en het gebruik van zuurstof” binnen de spieren van het lichaam. In feite is het mogelijk dat mensen met ME/cvs, en mensen met langdurige COVID, anaerobe ademhaling gebruiken voor energieproductie bij duidelijk lagere activiteitenniveaus in vergelijking met gezonde controles.

Het is mogelijk dat het lactaat dat geproduceerd wordt tijdens anaerobe ademhaling, kan fungeren als een biomarker van deze abnormaal verhoogde anaerobe ademhalingsniveaus en kan wijzen op een verstoring van de normale energieproductie in het lichaam.

Er zijn draagbare apparaten ontwikkeld om lactaat in het bloed te meten, die regelmatig in de sport worden gebruikt. Deze apparaten helpen atleten inzicht te krijgen in de reacties op training door een indicatie te geven van de anaerobe drempel – de intensiteit van de training waarbij je lichaam sneller lactaat begint te produceren door anaerobe ademhaling dan het kan worden verwijderd, waardoor het afvalproduct zich ophoopt in het bloed.

In theorie kan het monitoren van de lactaatspiegels in het bloed, en weten hoeveel activiteit kan worden gedaan voordat de anaerobe drempel wordt bereikt, mensen met ME/cvs en mensen met langdurige COVID in staat stellen om activiteiten van het dagelijks leven op een meer betrouwbare manier te plannen, te monitoren en aan te passen.

De onderzoekers suggereren ook dat na meer onderzoek monitoring van het lactaat in bloed gebruikt zou kunnen worden om de effectiviteit van sommige farmacologische behandelingen voor ME/cvs te beoordelen door de invloed ervan op de anaerobe drempel en de niveaus van lactaat in het bloed te monitoren. Er werd ook opgemerkt dat deze bloedlactaatmonitors zelfs gebruikt zouden kunnen worden naast farmacologische interventies om de functionele capaciteit te helpen verhogen – het vermogen om activiteiten en taken uit te voeren die nodig zijn om onafhankelijk te leven, op een veilige en effectieve manier.

Samenvatting

Met meer onderzoek kunnen draagbare apparaten die het lactaatniveau in het bloed meten een manier zijn om mensen met ME/cvs, en mensen met langdurige COVID, meer informatie te geven over hoe hun lichaam energie produceert – en wanneer hun anaerobe drempel is bereikt. Dit zou hen kunnen helpen om doeltreffender te pacen door ervoor te zorgen dat de activiteit wordt uitgevoerd op een niveau waarop het lichaam de aerobe ademhaling kan handhaven – of om activiteiten te plannen die hen in de anaerobe ademhaling kunnen duwen, en rusttijd op de juiste manier te verdelen.

ME Research UK voegt hieraan toe dat er meer rigoureus biomedisch onderzoek van hoge kwaliteit nodig is om de veiligheid en werkzaamheid van monitoring van lactaat in het bloed te beoordelen bij mensen met ME/cvs en mensen met langdurige COVID. Dit onderzoek zou ook onderzoek moeten omvatten naar de potentiële impact op zowel de levenskwaliteit als op de functionele capaciteit, maar ook naar de haalbaarheid en de kosten van dit type controle van lactaat in het bloed. Deze onderzoeken moeten worden uitgevoerd bij verschillende subgroepen van mensen met ME/cvs en mensen met langdurige COVID; zoals mannen en vrouwen, verschillende etnische groepen, bij mensen met verschillende niveaus van ziekte-ernst, en verschillende ziekteduur.

© ME Research UK. Vertaling 15 april 2024. Vertaling admin, redactie NAHdine, ME-gids.

Studie:

Attenuating post-exertional malaise in Myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome and long-COVID: Is blood lactate monitoring the answer?

Professor Mark A Faghy, Dr Ruth EM Ashton, Mr Robin McNelis, Ross Arena, Dr Rae Duncan

Current Problems in Cardiology

Volume 49, Issue 6, June 2024, 102554