Een verslag van een lezing van Dr. Mady Hornig, waarin zij ingaat op het verband tussen infecties en het later ontstaan van diverse ziekten en aandoeningen waarbij het immuunsysteem aangetast wordt, en dat dit proces al tijdens de zwangerschap kan beginnen.

Ook gaat zij in op PANDAS, een door een infectie veroorzaakte neuropsychiatrische aandoening die model zou kunnen staan voor ME/cvs, en tenslotte beschrijft zij waarom zij denkt dat een slechte darmflora de basis zou kunnen zijn van het ontstaan van vele ziekten en aandoeningen, waaronder ME/cvs.

Verslag van de lezing van Dr. Mady Hornig op de NSU Conference in Florida op 26 januari 2013

 Cort Johnson, Simmaron Research, 2 maart 2013

Nogal een CV

Dr. Mady Hornig heeft een mooi CV. Zij en Dr. Ian Lipkin leiden het Center for Infection and Immunity at Columbia University in New York, en Dr. Hornig leidt het Pathogen Discovery and Pathogenesis Program aan het Chronic Fatigue Initiative (CFI).

Het Hornig/Lipkin lab aan de Columbia University is betrokken in verschillende ME/CVS studies

Dr. Mady Hornig is een arts en immunoloog met een achtergrond als neuropsychiater. Zij heeft zich gedurende haar carrière gericht op het ontsluieren van immuunstoornissen die verband houden met stemmingswisselingen en ontwikkelingsstoornissen zoals autisme, PANDAS, ADHD en schizofrenie.

Haar huidige werkzaamheden aan het MIND (Microbiology and Immunology of Neuropsychiatric Disorders) Project vormen tot nog toe het grootste onderzoek ooit naar de rol van het immuunsysteem en virussen bij stemmingsstoornissen en schizofrenie. Ze is momenteel hoofdonderzoeker van de Autism Birth Cohort studie die bepaalt hoe de ontwikkeling, genen, en omgevingsfactoren samen kunnen leiden tot autisme.

Ondertussen is Dr. Hornig al snel uitgegroeid tot een toonaangevend ME/cvs-onderzoeker. Zij en Dr. Ian Lipkin maakten gebruik van alle middelen ter beschikking: genexpressiestudies, immuun en stress markers en proteomics door middel van massa spectometrie. Bekijk hieronder de ME/CVS studies waarbij haar lab betrokken is of was…

ME/CVS Studies aan het Dr. Hornig’s Laboratorium

• 200/200 patiënten en controles met het Chronic Fatigue Initiative  – 18 pathogenen geïdentificeerd, vervolgens unbiased high throughput sequencing
  
• 150/150 patiënten/controles in XMRV study
• 400/400 patiënten/controles in grote Montoya Stanford studie
• 60/60 patiënten/controles in Simmaron Hersenvocht Studie

Dr. Hornig concentreert zich helemaal op de Simmaron studie die op zoek gaat naar biomarkers in het hersenvocht. Ze noemt de studie werkelijk intrigerend, waarbij ze verwijst naar het aantal goed gekarakteriseerde hersenvochtstalen – ‘ongeëvenaard’, en dat deze studie een ‘unieke kans’ was.

Dr. Hornig was ook te gast op de 2013 Invest In ME Conference op 31 mei 2013 te Londen.

• Lees ook Nova Institute for Neuro-Immune Medicine, geleid door dr. Klimas, opent officieel haar deuren.

Infecties, auto-immuniteit en ziektes

Dr. Hornig bracht ME/cvs onder in de categorie ‘neuropsychiatrische aandoeningen’ (aandoeningen die o.a. de waarneming en de stemming beïnvloeden), en liet zien hoe infecties symptomen kunnen doen ontstaan die we er in het algemeen niet mee in verband brengen.

Zij denkt dat ME/cvs waarschijnlijk veroorzaakt wordt door het samenkomen van drie factoren: tijd, erfelijke aanleg en omgevingsfactoren. Vooral de factor tijd is een soort raam dat op elk moment in het leven open kan gaan, maar Dr. Hornig focuste daarbij vooral op de zwangerschap: naar blijkt een periode waarin vele chronische aandoeningen in gang gezet worden.

Ze liet doorschemeren dat ME/cvs al tijdens de zwangerschap getriggerd kan worden en zich dan 20, 40 of 50 jaar niet laten zien, tot zich een opnieuw een gelegenheid voordoet. Zoals een stressvolle periode, een nieuwe infectie, te lange blootstelling aan giftige stoffen. Die blijken allemaal dezelfde stressreactie te veroorzaken. Ditzelfde ziektemodel kan van toepassing zijn op het uitbreken van autisme en ADHD in de kindertijd, MS, schizofrenie en ME/cvs op middelbare leeftijd en Parkinson en Alzheimer op latere leeftijd.

Ze beschreef een ongelooflijk en tamelijk beangstigend onderzoek, waarbij in het bloed van zwangere vrouwen van veertig à vijftig jaar geleden de ontstekingsbevorderende cytokineniveaus IL-6 en IL-1b onderzocht werden. Men ontdekte dat vrouwen van wie de moeders tijdens de zwangerschap hoge cytokineniveaus hadden, aanleg vertoonden tot depressie en verminderde activering van de hersenen op middelbare leeftijd. Dit wijst erop dat die hoge ontstekingsbevorderende cytokineniveaus de schakelingen in de hersenen van vrouwelijke foetussen zodanig veranderden, dat deze vrouwen op latere leeftijd kwetsbaarder waren voor depressie. En een aantal van zulke stressschakelingen spelen ook een rol bij ME/cvs.

Het verband tussen infecties en auto-immuniteit

Het verband tussen infecties en auto-immuniteit is sterk, omdat veel auto-immune aandoeningen zich kort na een infectie voordoen, hoewel andere er jaren over kunnen doen voor ze zichtbaar worden, waardoor het moeilijk wordt de veroorzaker vast te stellen. Als dit een ziekteverwekker was, kan die heel goed zijn schade al hebben toegebracht en zelf verdwenen zijn, een chronisch ontwricht immuunsysteem achterlatend.

PANDAS – een mogelijk model voor ME/cvs

Hornig beschreef vervolgens PANDAS, een door een infectie veroorzaakte neuro-psychiatrische aandoening, die model zou kunnen staan voor ME/cvs. Kinderen met PANDAS eten geen eucalyptusblaadjes maar vertonen direct na een streptokok-infectie dramatische gedragsveranderingen zoals dwangstoornissen, tics, stemmingswisselingen en angsten. Verder vertonen zij ook het soort waakzaamheid en opwinding dat men ziet bij sommige mensen met ME/cvs.

Veel rond PANDAS is controversieel, maar men denkt dat het een auto-immuunstoornis is die zijn pijlen richt op de basale zenuwknopen in de hersenen (waarmee ook rekening gehouden wordt bij ME/cvs…).

Het is duidelijk dat het probleem schuilt in de antistoffen ofwel in de immuunrespons.

Cruciale partners: interacties tussen stresshormoon en immuunsysteem

Het goed functioneren van het centrale zenuwstelsel is afhankelijk van evenwichtige immuun- en stressreacties. Zodra die reacties in slechts één deel van het systeem in de war raken, zoals bij een vermindering van tryptofaan, kan dat in het hele lichaam gevolgen hebben. Hornig was hierbij geïnteresseerd in die grootste zenuwbundel buiten de hersenen: het darmzenuwstelsel ofwel het darmkanaal…

Afdalen in het darmkanaal

Zij neemt ons vervolgens vanuit de hersenen mee naar beneden, de darmen in. Op een heel basaal niveau lijkt dit logisch, aangezien alles waar ons lichaam op loopt (behalve gassen) uit onze voeding komt, dus kunnen we het maar beter goed verteren. Wanneer bijvoorbeeld de aanvoer van antioxidanten in onze voeding zoals selenium vanuit de darmen het lichaam in wordt gestopt, zorgt dit voor verhoogde niveaus van oxidatieve stress, ontstekingsbevorderende cytokinen en auto-antistoffen (auto-immuunreacties). Met verhoogde auto-antistoffen kunnen de problemen zich letterlijk in elk deel van het lichaam voordoen.

Vervolgens ging ze weer naar boven – terug naar de hersenen. Ons verstoorde darmstelsel heeft ons dus opgezadeld met lage antioxidantniveaus en hoge niveaus van ontstekingsbevorderende cytokinen en auto-antistoffen. Stuur die hele zaak naar boven, naar de kostbare en kwetsbare bloed-hersenbarrière die onze hersenen beschermt, en de mogelijkheid van een scheur ontstaat, waardoor de hersenen worden blootgesteld aan allerlei soorten beroerde deelnemers. Afhankelijk van welk deel van de hersenen wordt aangevallen is het dan gedaan met je libido , eetlust, motivatie, energieniveau, etc … En dan te bedenken dat dat misschien allemaal begonnen is met een slechte darmflora.

Meer flora- dan virus-gerelateerd?

Een disbalans in de darmbacteriën zien we bij darmaandoeningen als het prikkelbare darmsyndroom en IBD, maar het is inmiddels duidelijk dat slechte darmbacteriën ook ver buiten het darmstelsel een totale verwoesting kunnen aanrichten. Ook niet-darmaandoeningen zoals artritis, astma en zwaarlijvigheid bij mensen met diabetes type II worden in verband gebracht met slechte darmbacteriën. Artritis lijkt de eerst ontdekte ziekte te zijn die geen echte darmaandoening is, maar toch samenhangt met slechte darmbacteriën. Door een keizersnede lijken kinderen een groter risico te lopen op astma, want ze krijgen zo geen belangrijke darmbacteriën mee omdat ze het geboortekanaal niet passeren.

Onderzoekers hebben in de samenstelling van darmbacteriën drie hoofdtypen gevonden, en ze weten dat een dieet de darmflora kan beïnvloeden. Het weglaten van suiker en geraffineerde producten en het gebruik van pre- en probiotica kan bij een aantal mensen helpen ontstekingen te verminderen of te laten verdwijnen. Een fecale transplantatie kan effectiever zijn, omdat die meer bacteriën bevat die ons eigen darmstelsel bevolken.

Groot ME/cvs-darmstelselonderzoek dit jaar afgerond

Het metagenoomonderzoek van de darmen van de Shukla CFIDS Association is enkele jaren geleden van start gegaan, en publicatie wordt binnenkort verwacht.

Dit onderzoek, waarbij het microbioom van het maag-darmstelsel bestudeerd wordt, zal vaststellen of de verhouding tussen normale en ziekteverwekkende bacteriën bij ME/cvs-patiënten uit balans is. Daarnaast zal dan duidelijk worden of inspanning ervoor zorgt dat schadelijke bacteriën vanuit de darmen in het lichaam terechtkomen en de uitputtingsverschijnselen veroorzaken die zo kenmerkend voor de ziekte zijn.

De resultaten van dit onderzoek zouden niet alleen microbiële biomarkers voor ME/cvs kunnen opleveren, maar ook doelgerichte behandelingen om de bacterieverhoudingen weer in balans te brengen.

© Vertaling: ME/cvs-Vereniging, www.me-cvsvereniging.nl [PDF]

aanvulling ME-gids

Verklarende woordenlijst:

Antioxidant: stof die oxidatie tegengaat en daardoor in staat is schadelijke vrije radicalen te neutraliseren

Biomarker: Een kenmerk dat objectief wordt gemeten en geëvalueerd als een indicator van een bepaalde ziekte

Cytokinen: proteïnen die een rol spelen in de immuunafweer en het activeren van bepaal – de receptoren

Fecale transplantatie: transplantatie van fecale (ontlasting-)bacteriën van een gezond persoon naar een ziek persoon

IBD: Inflammatory bowel disease (in het Nederlands ook wel: inflammatoire darmziekten); een groep chronische ontstekingen van het maag-darmkanaal

Metagenoom: al het genetische materiaal dat in een bepaalde omgeving aanwezig is

Microbioom: alle micro-organismen in en op ons lichaam

Microbieel: met betrekking tot of veroorzaakt door microben ofwel eencellige micro – organismen zonder celkern

Oxidatieve stress: Bij oxidatieve stress worden vrije radicalen geproduceerd die de cellen kunnen beschadigen

PANDAS: Paediatric Autoimmune Neuro-psychiatric Disorders Asso ciated with Streptococcus. Vert: auto-immune neuropsychiatrische stoornissen bij kinderen verbonden met de streptokok-bacterie; subtype van OCS (Obsessieve Compulsieve Stoornis)

Oproep Vrijwilligers gezocht voor grootschalig darmfloraproject

Drs. Jeroen Maes (VIB – VUB) onderzoekt het verband tussen de darmflora en onze gezondheid. Voor een aantal ziekten waaronder ME/CVS hebben ze al een grot groep deelnemers waardoor specifiek voor ME/CVS het verband tussen darmbacteriën en klachten onderzocht kan worden. Geef je daarom op als vrijwilliger en help het onderzoek naar ME vooruit!

Schrijf je in! 5000 Vlamingen waren u reeds voor! Nederlanders kunnen ook deelnemen. Voor vragen kunt u terecht op darmflora@vib.be | Meer info over het onderzoek | Forum discussie | Welkom bij het Vlaams Darmfloraproject | Praktisch | FAQ |