Personen met het chronischevermoeidheidssyndroom (ME/cvs) zijn niet alleen. Dat geldt ook voor personen met fibromyalgie (FM) of dysautonomie of migraine. We leven allen in een maalstroom van aanverwante ziekten. ME/cvs-experts erkennen dat, maar onderzoekers die meestal gevangen zitten in ziektesilo’s – niet zozeer. Mensen met al deze ziekten – ME/cvs, fibromyalgie (FM), langdurige COVID, orthostatische intolerantie (OI), mestcelactiveringssyndroom (MCAS), gewrichtshypermobiliteit – het lijstje gaat maar door – hebben dringend behoefte aan onderzoek dat vastliggende kaders doorbreekt en de onderlinge verbanden onderzoekt.
Waarom? Ten eerste lijken ze met elkaar verbonden te zijn en die verbindingen zouden ons veel kunnen vertellen over elk van hen. Hoewel David Kaufman zich aanvankelijk richtte op ME/cvs, gaat de podcastserie Unraveled van hem en Dr. Ruhoy niet over ME/cvs – het gaat over “complexe ziekten begrijpen”, “Understanding Complex Illnesses“. Bela Chheda en David Kaufman zijn vooral bekend voor hun werk over ME/cvs, maar zij richtten “het Centrum voor Complexe Ziekten” op.
Net zo creëerden ze, toen #MEAction ervoor koos om hun middelen in een enquête te steken, een “Chronische Ziekten Enquête” met ME/cvs, maar ook POTS, langdurige COVID, hEDS en MCAS, en waren ze van plan om in de toekomst nog meer ziekten op te nemen.
Er schuilt kracht in aantallen. Deze ziekten treffen over het algemeen veel mensen, maar de meeste krijgen belabberde financiering. Hoe meer groepen er samenwerken, hoe meer kans we hebben op meer financiering voor al deze ziekten. De Long COVID Alliantie, die onder meer door het Solve ME/CFS Initiative is opgericht, bestond uit groeperingen van ME/cvs, Long COVID, dysautonomie, fibromyalgie, auto-immuunziekten, migraine, pijn en neurologische aandoeningen. Ze erkenden allemaal dat ze samen meer kunnen doen dan apart.
Ten slotte werken het Solve ME/CFS Initiative en anderen aan de oprichting van een Instituut voor Postinfectieziekten bij de NIH. Hoe meer we kunnen aantonen dat het nodig is om deze ziekten samen te bestuderen, hoe groter de kans dat we dat kunnen realiseren. We dachten dat langdurige COVID alle schuitjes naar een hoger plan zou tillen – en dat is ook gebeurd – maar niet bij de National Institutes of Health. De financiering voor de ziekte van Lyme blijft sterk, maar de financiering voor ME/cvs en fibromyalgie is gedaald (ME/cvs) of gelijk gebleven (FM).
Het was daarom heel goed om twee Duitse onderzoekers, Klaus Wirth en Mathias Lohn, terug te zien met een hypothesepaper die toont hoe deze ziekten met elkaar verbonden kunnen zijn.
Een hond met een bot
Klaus Wirth is, zo lijkt het wel, gewoon niet te stoppen (niet dat iemand dat probeert). Hij is longarts van opleiding en verdiept zich in ME/cvs als een hond met een bot. In de afgelopen 3 jaar heeft Wirth 5 hypothesepapers gepubliceerd die een uitbreiding zijn van wat hij en Carmen Scheibenbogen in 2019 stelden dat er aan de hand is bij ME/cvs.
Hoe dieper en breder hij zoekt, hoe meer hij lijkt te vinden. Een hypothese die oorspronkelijk vooral was toegespitst op ME/cvs, is in de loop der tijd mogelijk uitgebreid naar fibromyalgie (FM), idiopathische intracraniële hypertensie (IIH), mestcelactiveringssyndroom (MCS), endometriose, posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom (POTS) en dunnevezelneuropathie (SFN).
Lees ook: Hypothesis Predicts Major Failure Point in Chronic Fatigue Syndrome (ME/CFS)
Het tekort aan zuurstof
De laatste studie van Wirth, “Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome (ME/CFS) and Comorbidities: Linked by Vascular Pathomechanisms and Vasoactive Mediators?“ [“Myalgische encefalomyelitis/het chronischevermoeidheidssyndroom (ME/cvs) en comorbiditeiten: met elkaar verbonden door vasculaire pathomechanismen en vasoactieve mediatoren?“], die samen met Mathew Lohn is geschreven, beweert dat problemen met de bloedvaten aan de basis zouden kunnen liggen van al deze ziekten.
Het basisidee gaat ongeveer als volgt: beschadigde mitochondriën zorgen ervoor dat de spieren (of de hersenen of andere weefsels) de uitdaging niet meer aangaan. Omdat energie tenslotte het betaalmiddel van het leven is – ons lichaam heeft het bovenal nodig – halen de spieren of andere weefsels alles uit de kast om meer energie te krijgen; d.w.z. om meer zuurstof binnen te krijgen. De manier om dat te bereiken, is door de bloedtoevoer te verhogen.
Maar er is een probleem. Op hetzelfde moment dat de mitochondriën het loodje leggen, stellen Wirth en Scheibenbogen dat een voortdurende overactivering van het sympathische zenuwstelsel (“vechten of vluchten”) de bloedvaten stevig heeft dichtgeknepen, waardoor er geen bloed meer vrij kan stromen. Recente studies wijzen erop dat ze gelijk hebben.
Lees ook: Narrowed Small Blood Vessels Linked to Fatigue in ME/CFS of gelijkaardig:
De bloedvaten in het nauw: een verenigende hypothese voor ME/cvs
Een proces dat stagnerend zuurstofgebrek (stagnant hypoxia) wordt genoemd en dat kan voorkomen bij ME/cvs en POTS, biedt een andere manier waarop de zuurstoftoevoer bij deze ziekten verstoord kan zijn. Er is sprake van stagnerend zuurstofgebrek wanneer het zuurstofgehalte van het bloed normaal is, maar het bloed te traag beweegt om voldoende hoeveelheden bloed naar de weefsels te transporteren.
Lees ook: Stagnant Hypoxia – Where Chronic Fatigue Syndrome and Hyperadrenergic POTS Meet?
Het idee dat zuurstofarme weefsels pijn en vermoeidheid veroorzaken bij ME/cvs en fibromyalgie, gaat al minstens tien jaar terug.
De bevindingen van David Systrom over verminderde zuurstoftoevoer op spierniveau lijken deze kwestie te bevestigen.
Lees ook: Slechte zuurstofextractie draagt bij tot inspanningsintolerantie bij ME/cvs
Dumpen van vaatverwijderaars
Hoewel het blijkbaar onmogelijk is om op deze stoffen te testen (ze verdwijnen te snel), lijken Wirth, Scheibenbogen en Lohn een degelijke basis te hebben voor hun hypothese die stelt dat het lichaam enorme hoeveelheden vaatverwijdende stoffen moet dumpen om die bloedvaten te kunnen openzetten en de zuurstofstromen naar de mitochondriën bij ME/cvs te herstellen.
Dat is misschien allemaal goed en wel in acute situaties, maar in chronische situaties zoals ME/cvs spoelen de vaatverwijdende stoffen over naar de bloedbaan, wat pijn en allerlei symptomen veroorzaakt.
Het is bekend dat dit proces – waarbij weefsels met een tekort aan zuurstof terugvechten door vaatverwijdende stoffen af te scheiden – in het hart plaatsvindt. Bij ischemische (zuurstofarme) hartaandoeningen pompt ons hart allerlei stofjes (prostaglandines, prostacycline, ATP, adenosine en vooral bradykinine) naar buiten om het bloed weer te doen stromen. De keerzijde is de weefselverzuring, pijn (angina) en de lekkende bloedvaten die ze ook teweegbrengen.
De gynaecologische link
Het gynaecologische verband met ME/cvs heeft verrassend weinig aandacht gekregen in een ziekte die overwegend vrouwen treft. Verschillende onderzoeken hebben nochtans hoger dan normale percentages van gynaecologische aandoeningen gevonden bij ME/cvs. Ze suggereren zelfs dat een derde van alle vrouwen met ME/cvs kan lijden aan endometriose en de daaruit voortvloeiende comorbiditeiten.
Tot nu toe heeft echter niemand de doorbloedingsproblemen bij ME/cvs in verband gebracht met de gynaecologische problemen. De auteurs stellen dat een probleem met de spieren en de bloedstroom ofwel bijdraagt aan dysmenorroe/endometriose bij ME/cvs of, interessant genoeg, misschien ME/cvs veroorzaakt bij deze ziekten.
Dysmenorroe
Bij dysmenorroe (pijnlijke menstruatie) zien we een vertrouwde situatie: overmatig samentrekkende spieren remmen de bloedstroom af, waardoor een zuurstoftekort ontstaat (ischemie). De auteurs denken dat dit een massale productie van vasodilatoren zoals bradykinine en prostaglandines op gang brengt om de bloedvaten weer te openen en de bloedstroom te herstellen. (De auteurs suggereren dat het proces lijkt op een “intraveneus infuus” met een “cocktail” van vaatverwijdende stoffen).
Opnieuw suggereren de auteurs dat deze krachtige substanties die pijn, spierkrampen en lekken in de bloedvaten veroorzaken, terechtkomen in de bloedbaan en pijn en andere symptomen veroorzaken.
Endometriose
Endometriose is een ander geval. Endometriose (EM) ontstaat wanneer weefsel van het baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder begint te groeien, waardoor een “chronische inflammatoire, oestrogeenafhankelijke gynaecologische aandoening” ontstaat. Weefsel van het baarmoederslijmvlies kan op heel wat plaatsen buiten de baarmoeder worden aangetroffen (buikholte, eierstokken, blaas of urineleiders); de gevolgen kunnen wijdverspreid en behoorlijk complex zijn.
Een van de belangrijkste stoffen die de auteurs ervan verdachten vaatverwijdend te zijn – prostaglandine E2 (PGE2) – zou wel eens een grote rol kunnen spelen bij endometriose.
PGE2 zorgt ervoor dat het baarmoederweefsel samentrekt en dat de bloedvaten verwijden. Die samentrekking van de spieren zorgt ervoor dat er niet genoeg bloed door kan stromen, waardoor de weefsels meer PGE2 gaan produceren om de bloedvaten te openen, maar daardoor gaan de weefsels ook weer meer samentrekken.
Het interessante is dat PGE2 niet alleen pijn veroorzaakt. Het wordt ook in verband gebracht met de bekende griepachtige symptomen, vermoeidheid en slaapstoornissen die voorkomen bij ME/cvs. De auteurs stelden dat het de PGE2-productie bij endometriose is die ervoor zorgt dat zoveel vrouwen met die aandoening de diagnose ME/cvs krijgen. Met andere woorden, overmatig hoge niveaus van PGE2-productie kunnen deze aandoeningen op gang brengen.
Mestcelactiveringssyndroom (MCAS)
De auteurs stellen dat een gelijkaardig maar verschillend proces optreedt bij MCAS. In het scenario van MCAS blazen hypergevoelige mestcellen schadelijke stofjes (histamine, heparine, prostaglandinen, leukotriënen en verschillende proteasen (tryptase, chymase), en meer dan 30 cytokines en chemotokines) het bloed in.
Hier speelt histamine waarschijnlijk dezelfde rol bij MCAS als prostaglandine E2 bij ME/cvs en endometriose. Het komt in de bloedbaan terecht en veroorzaakt pijn, vermoeidheid, griepachtige symptomen, slaapproblemen enzovoort.
In elk van deze gevallen zorgen hoge niveaus van vaatverwijdende stoffen ervoor dat bloedvaten lekken, krampen teweegbrengen en de gevoelszenuwen aantasten – wat pijn, vermoeidheid, griepachtige symptomen enz. veroorzaakt.
De link met B2ADR
Problemen met de bèta-2-adrenoceptor (β2AdR) speelden een belangrijke rol in de oorspronkelijke hypothese van Wirth en Scheibenbogen. In sommige opzichten is de β2AdR de perfecte receptor voor ME/cvs. (Receptoren bevinden zich op het celoppervlak; wanneer ze ingeschakeld worden, vertellen ze de cel hoe te functioneren).
De β2AdR speelt niet alleen een belangrijke rol in het reguleren van de bloedstroom naar de skeletspieren, het hart en de hersenen, maar als in een fraaie dubbelslag beïnvloedt hij ook de cellulaire energieproductie.
Dit komt omdat de β2AdR-receptor het Na+/K+-ATPase-enzym stimuleert dat het natriumniveau in de cellen regelt. Als de β2AdR Na+/K+-ATPase niet activeert, kan dit leiden tot een ophoping van natrium in de cellen, waardoor de natriumcalciumwisselaar (NCX) als het ware van richting verandert en calcium gaat importeren in plaats van exporteren.
Deze calciumophoping beschadigt niet alleen de mitochondriën, maar ze kan ook de endotheelcellen die de bloedvaten bekleden, beschadigen. Daarom biedt het een mogelijk tweevoudige bedreiging: een verstoorde energieproductie en slecht functionerende bloedvaten – beide komen voor bij ME/cvs.
Daarmee zijn we terug bij af – we hebben energiearme spieren en kapotte bloedvaten. De volgende stap nu is een bekende in het geval van zuurstofarme weefsels. De spieren worden overspoeld met vaatverwijdende stoffen die vervolgens in het bloed terechtkomen – en mogelijk symptomen van pijn, vermoeidheid, griepachtige symptomen, slaapproblemen, enzovoort veroorzaken.
Omdat β2AdR toevallig een belangrijke rol speelt bij het ontspannen van de baarmoeder, zouden disfunctionele β2AdR’s kunnen bijdragen tot verhoogde baarmoedercontracties die de bloedstroom afremmen, en daarmee het vaatverwijdingsproces in gang zetten.
Tot slot zijn er aanwijzingen dat de β2AdR mestcellen helpt stabiliseren – wat suggereert dat haperende β2AdR’s bij ME/cvs MCAS zouden kunnen uitlokken.
Inzet van medicijnen
Wirth heeft een medicijn gevonden waarvan hij denkt dat het kan helpen om de spier-/bloedvatenrotzooi op te ruimen en heeft een bedrijf opgericht met de naam Mitodicure om het te gaan promoten. Mitodicure is momenteel op zoek naar financiering.
Lees ook: Onderzoek naar spieren bij ME/cvs resulteert in opstarten van farmaceutisch bedrijf
Besluit
Klaus Wirth zei dat recente bevindingen het verband tussen spieren en mitochondriën bij ME/cvs onderstrepen. Daarover komt binnenkort een blog.
Wirth en Lohn hebben nog een addendum toegevoegd aan de hypothese van Wirth/Scheibenbogen uit 2019. De tijd zal natuurlijk leren of ze op het juiste spoor zitten of niet. Maar alleen al door te wijzen op de mogelijke verbanden tussen ME/cvs en de comorbide aandoeningen waarmee het gepaard gaat, hebben ze ons een dienst bewezen.
Wirth zei ook dat recente bevindingen de spier-/mitochondriale connectie bij ME/cvs onderstrepen. Hierover komt binnenkort een blog, plus Health Rising gaat verder met het onderzoeken van de verbanden tussen al deze “complexe ziekten”. Heel binnenkort onderzoekt Beth Pollack in een overzichtsartikel de reproductieve en bindweefselverbanden tussen ME/cvs, POTS, bindweefselaandoeningen zoals het Ehlers-Danlos Syndroom (EDS), en endometriose, en leidt ze een NINDS-webinar waarin deze verbanden worden onderzocht.
De kernpunten
🔹Personen met ME/cvs staan er niet alleen voor. Personen met fibromyalgie (FM) of dysautonomie of migraine doen dat ook niet. We leven allen in een maalstroom van aanverwante ziekten. Artsen erkennen dat, maar onderzoekers, die meestal gevangen zitten in silo’s, over het algemeen niet.
🔹Het erkennen van de verbanden tussen deze ziekten en het bestuderen ervan zal ons helpen om ze allemaal te begrijpen en, wat nog belangrijker is, zou de financiering voor deze doorgaans sterk ondergefinancierde ziekten moeten verhogen.
🔹Daarom was het geweldig om te zien hoe twee Duitse onderzoekers, Klaus Wirth en Matthias Lohn, samenwerkten om een hypothesepaper te produceren die ME/cvs, endometriose en MCAS mogelijk met elkaar verbindt.
🔹Ze stellen dat een massale uitstroom van vaatverwijdende stoffen in de bloedbaan de symptomen van deze ziekten veroorzaakt.
🔹Bij ME/cvs beperken mitochondriale problemen de energieproductie, waardoor het lichaam manieren moet vinden om hun “voedsel” – zuurstof – aan te leveren. Hiervoor moeten de bloedvaten worden geopend om meer bloed door te laten. Het probleem is echter dat de bloedvaten bij ME/cvs al vernauwd zijn – waardoor er enorme hoeveelheden vaatverwijdende stoffen nodig zijn om ze te openen.
🔹Te hoge niveaus van deze substanties (bradykinine, PGE2 en andere) kunnen echter pijn, vermoeidheid, andere griepachtige symptomen en slaapstoornissen veroorzaken; dat wil zeggen, de meeste symptomen bij ME/cvs.
🔹Het probleem wordt des te erger doordat de adrenoreceptoren (β2AdR) er niet in slagen om de bloedvaten te openen en zo de mitochondriale gezondheid te ondersteunen.
🔹Wirth en Lohn stellen dat een soortgelijk proces optreedt bij de gynaecologische aandoeningen die in verband worden gebracht met ME/cvs (pijnlijke menstruaties, endometriose); zij geloven dat samengetrokken spieren de bloedstroom blokkeren, waardoor een zuurstoftekort (ischemie) ontstaat dat resulteert in de productie van enorme hoeveelheden vaatverwijders die de pijnlijke menstruatiesymptomen teweegbrengen.
🔹Bij endometriose stellen ze dat een vaatverwijdende stof genaamd prostaglandine E2 (PGE2) ervoor zorgt dat de bloedvaten verwijden; het zorgt er ook voor dat de baarmoederweefsels samentrekken – waardoor de bloedstroom wordt belemmerd en er een soort samentrekking/dilatatie over en weer ontstaat. In plaats van dat dit proces endometriose veroorzaakt, denken ze dat het ervoor zorgt dat vrouwen met endometriose de diagnose ME/cvs krijgen.
🔹Tot slot geloven ze dat bij het mestcelactiveringsyndroom (MCAS) een overvloed aan vaatverwijdende stoffen zoals histamine soortgelijke symptomen veroorzaakt als ME/cvs, endometriose en dysmenorroe.
🔹Binnenkort: een verdere blik op de verbanden die ten grondslag liggen aan deze aandoeningen als we een publicatie en NINDS-webinar van Beth Pollack behandelen.
© Health Rising, 8 februari 2024. Vertaling Els, redactie admin, ME-gids.
