Draagbare apparaten zijn er in overvloed (Fitbit, Oura ring, Apple Watch, STAT-oortje) en wie weet wat er allemaal op de loer ligt in de wereld van wearables, maar een recent artikel suggereerde iets dat goed zou kunnen aansluiten bij de problemen die voorkomen bij het chronischevermoeidheidssyndroom (ME/cvs), fibromyalgie en langdurige COVID. Hoe zit het met het beoordelen van lactaatspiegels in het bloed om inzicht te krijgen in malaise na inspanning?
Dat is het volgende in de serie van Health Rising over manieren om iemands gezondheid te monitoren.
- Zou het nieuwe STAT-oortje ME/cvs, POTS en langdurige COVID onmiddellijk geloofwaardig kunnen maken?
- Visible: The 1st Long-COVID and ME/CFS Activity/PEM Tracker is Here
- The Virus and the Oura Ring
- How Hannah Finally, Finally Learned How to Pace – and How it Helped
Monitoring van lactaat in het bloed
Het artikel “Attenuating post-exertional malaise in myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome and long-COVID: Is blood lactate monitoring the answer?” [Verminderen van postexertionele malaise bij myalgische encefalomyelitis/chronischevermoeidheidssyndroom en langdurig COVID: Is monitoring van lactaat in het bloed het antwoord?”] kwam als een verrassing. De hoofdauteur Mark Faghy, een klinisch inspanningsfysioloog aan de Universiteit van Derby in het Verenigd Koninkrijk, heeft ME/cvs nog nooit bestudeerd. Hij heeft echter veel gepubliceerd over langdurige COVID en heeft al vroeg gewaarschuwd voor de effecten van lichaamsbeweging bij langdurige COVID.
De werkhypothese van Faghy et al. is dat het coronavirus (of een ander virus) de mitochondriën heeft beschadigd, wat leidt tot mitochondriale disfunctie die verder gaat dan de verwachte deconditionering na een virale infectie en mogelijk wordt veroorzaakt door een verminderde zuurstoftoevoer naar de weefsels.
Het idee – lactaatspiegels meten om postexertionele malaise (PEM) te helpen beheersen – lijkt voor de hand liggend. Het controleren van het lactaatgehalte in het bloed werkt immers voor atleten. Zou dit mensen met PEM een voorsprong kunnen geven in hun gezondheid?
Inspanningsstudies suggereren dat mensen met ME/cvs en langdurige COVID de neiging hebben om snel hun aerobe energievoorraden te verbruiken en over te gaan op het anaeroob afbreken van glucose om energie te produceren. Dat laat lactaat achter en verlaagt de pH-waarde in onze spieren – wat symptomen veroorzaakt als brandende spierpijn en vermoeidheid.
Hoewel we nu weten dat lactaat zelf niet de brandende spierpijn en vermoeidheid veroorzaakt die we ervaren na overmatige inspanning (het is de acidose), weten we dat de lactaatniveaus in het bloed daarvoor een goede analogie zijn; d.w.z. als uw lactaatwaarden in uw bloed verhoogd zijn, zult u zich waarschijnlijk slecht voelen.
Een Noorse 2-daagse inspanningstest uit 2019 toonde inderdaad aan dat mensen met ME/cvs een vroeger lactaatomslagpunt hadden – een teken van een vroegere start van de anaerobe energieproductie – en significant verhoogde lactaatniveaus op elk werkniveau (vermogensoutput).
Lees ook: Noorse 2-daagse ME/cvs inspanningsstudie voegt cruciale factor toe aan bevindingen over inspanningsintolerantie [in het Engels]
Terwijl het beter ging met de gezonde controles tijdens de tweede test – hun energieproductiesystemen pasten zich aan en werden sterker en hun lactaatspiegels daalden – ging het slechter met de ME/cvs-patiënten – hun lactaatspiegels stegen aanzienlijk.
Een latere Noorse studie over “energy strain” (energiebelasting) concludeerde dat zuurstofarme omstandigheden tijdens inspanning geassocieerd werden met veranderingen in vetmetabolisme, benutting van aminozuren en glycolyse. Hun bevindingen suggereerden dat het metabolisme van ME/cvs-patiënten onder druk kan staan, zelfs als er geen activiteit is.
Hoge lactaatniveaus in de hersenen en een verminderde bloedstroom (lees ‘zuurstoftoevoer’) naar de hersenen zijn ook gedocumenteerd bij zowel ME/cvs als fibromyalgie. De hoofdonderzoeker in die studie, Dikumo Shungo raakte geïnteresseerd in ME/cvs toen hij hoge ventriculaire lactaatniveaus vond die vergelijkbaar waren met de niveaus die hij had waargenomen bij patiënten met primaire mitochondriale aandoeningen. In feite rapporteerde Shungu dat verhoogde ventriculaire lactaatniveaus worden gevonden in bijna elke aandoening waarbij mitochondriale disfunctie aanwezig is. Gezien de recente blog over oxidatieve stress is het interessant dat Shungu oxidatieve stress, verminderde doorbloeding en neuro-inflammatie aanwees als de hoofdrolspelers bij ME/cvs en fibromyalgie.
Lees ook: Studie suggereert dat “slechte energie” een kernprobleem is bij ME/cvs en fibromyalgie
Een zeldzame Franse ME/cvs-studie die lactaatniveaus onderzocht buiten inspanning, toonde echter aan dat lactaatniveaus heel variabel kunnen zijn. De studie – die controleerde op activiteit en dieet – ontdekte een hogere lactaatgroep en een lagere lactaatgroep. Terwijl de hogere lactaatgroep meer PEM ervoer, varieerden de lactaatspiegels dramatisch gedurende de dag van het onderzoek. De gecontroleerde omgeving van het onderzoek – die de activiteit en het dieet strak reguleerde – was echter niet kenmerkend voor een normale dag.
Lees ook Lactaatniveaus ook in rust verhoogd bij ME/cvs?
De inspanningsstudie van Jones vond ook verschillende subgroepen in ME/cvs, evenals een verbazingwekkende 50-voudige toename in de niveaus van acidose (h+) bij mensen met ME/cvs, evenals veel langere (4x) lactaatklaringstijden. Studies hebben ook verhoogd lactaat gevonden in de hersenen van fibromyalgiepatiënten en hun trapeziusspieren en bloed en in de hersenen van mensen met migraine.
Met andere woorden, verhoogd lactaat lijkt iets te zijn bij het chronischevermoeidheidssyndroom (ME/cvs).
Langdurige COVID
Het heeft even geduurd voordat ze op gang kwamen, maar de mitochondriale studies bij langdurige COVID beginnen op te duiken. Een recente studie die de metabolische routes onderzocht die verstoord zijn door het SARS-CoV-2-virus dat COVID-19 veroorzaakt, concludeerde dat het virus de oxidatieve fosforylering (OXPHOS)-reactiepaden die betrokken zijn bij aeroob energiemetabolisme “sterk remt”, wat resulteert in een verhoogde productie van mitochondriale reactieve zuurstofcomponenten (mROS). Deze bevinding sluit goed aan bij het recente onderzoek van Shankar waarin hoge mitochondriale oxidatieve stressniveaus en verminderde ATP-productie bij zowel ME/cvs als langdurige COVID werden aangetoond.
Lees ook: The Big Energy Sink? Pt. 2 – ME/CFS and Long COVID Study Suggests Immune Cells Robbing the Body of Energy [in het Engels]
Andere langdurige COVID-studies hebben verminderde mitochondriale energieproductie in immuuncellen, lagere niveaus van vetzuuroxidatie in twee inspanningsstudies en veranderde expressie van mitochondriale RNA’s gevonden.
Lactaat kan echter lastig zijn. Zoals hierboven opgemerkt, kunnen lactaatspiegels gedurende de dag variëren en een recent boekhoofdstuk, “Potential Biomarkers of Mitochondrial Dysfunction Associated with COVID-19 Infection” [Potentiële biomarkers van mitochondriale disfunctie geassocieerd met COVID-19-infectie], gaf aan dat mensen met lactaatspiegels in een “normaal bereik” toch een onderliggende mitochondriale aandoening kunnen hebben. En hoewel verhoogde lactaatspiegels in het bloed kunnen wijzen op mitochondriale disfunctie, kunnen ze ook worden veroorzaakt door een tekort aan vitamine B1 (thiamine). Dat is een interessante bevinding, gezien de verlichting die sommige mensen met ME/cvs krijgen van hoge doses B1-supplementen.
Lees ook: Could High-Dose Thiamine (B-1) Help with ME/CFS, Fibromyalgia, and the Neurological Complications of Ehlers-Danlos Syndrome? [in het Engels]
Mark Vinks lange reis naar de badkamer
Mark Vink heeft het meest opzienbarende bewijs geleverd van lactaatproblemen bij al deze ziekten. Vink, voormalig arts, judoka, marathonloper, triatleet en aanvoerder van een Nederlands hockeyteam (!) werd zo geteisterd door een besmettelijk begin van ME/cvs dat hij 12 uur nodig had om te herstellen van een bezoek aan de badkamer.
Vink rapporteerde de resultaten van zijn n=1-onderzoek bij zichzelf in “Aerobic Energy Production and the Lactic Acid Excretion are both Impeded in Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome”. [De aerobe energieproductie en de melkzuuruitscheiding zijn beide verstoord bij myalgische encefalomyelitis / chronisch vermoeidheidssyndroom.]
Vinks normale CK-niveaus suggereerden dat er geen spierschade was opgetreden en zijn lactaatniveaus voor zijn kleine wandeling van 6 meter naar zijn badkamer waren ook normaal, maar vijf minuten later waren ze hoog – zo hoog dat Vink meldde dat ze boven het niveau waren waarop gezonde mensen zouden stoppen met sporten. En als grote verrassing schoten ze 30 minuten later weer omhoog naar niveaus die hoger waren dan die van professionele atleten zoals marathonlopers tijdens hun zwaarste inspanning. Net als in het Franse onderzoek zorgde het eten van een maaltijd er ook voor dat zijn lactaatspiegels ongeveer een uur later een piek bereikten.
Vink is ongetwijfeld een uitschieter: hij is ernstig ziek en vooral voor hem is het klaren van lactaat een groot probleem, maar hij laat zien hoe gek de lactaatproductie kan worden bij deze ziekten.
Lactaatniveaus in het bloed controleren?
Als het controleren van de lactaatspiegels in het bloed op grote schaal gebruikt wordt door atleten om hun optimale activiteitenniveau te bepalen, waarom dan niet hetzelfde doen bij ME/cvs? Het lijkt aannemelijk dat een breed scala aan lactaatniveaus aanwezig is bij ME/cvs en dat het monitoren ervan sommige mensen met ME/cvs kan helpen met pacing en het beoordelen van de effectiviteit van de behandeling. Men zou zich een studie kunnen voorstellen die ME/cvs-, FM- en langdurige COVID-patiënten samenbrengt om lactaatniveaus bij hen thuis te meten bij het ontwaken, na verschillende niveaus van activiteiten, en na de maaltijd.
Bloedlactaatmeters zijn gemakkelijk verkrijgbaar, zo niet goedkoop. The Edge – het model dat Vink gebruikte kost momenteel $ 249 op Amazon US. Je moet ook de sticks aanschaffen. Die kosten ongeveer $2 per stuk.
Het controleren van je lactaatspiegels roept de vraag op wat je kunt doen als je lactaatspiegels in je bloed hoog zijn. Er zijn helaas geen gemakkelijke oplossingen om lactaat in je bloed te verwijderen of de zure toestanden die ermee gepaard gaan te verminderen. Het kost je lichaam gewoon tijd en rust om het lactaat weer op te nemen. Interessant is echter dat de meest voorgestelde oplossingen zaken zijn die voor deze ziekten zijn voorgesteld.
Eén suggestie is om diepe ademhalingstechnieken te gebruiken om het zuurstofgehalte te verhogen. (Dat is overigens het eerste wat inspanningsfysioloog Staci Stevens aanbeveelt voor haar ME/cvs-patiënten). Hyperbare zuurstofkamers, H2-water of andere middelen die het zuurstofniveau kunnen helpen verhogen, kunnen ook nuttig zijn. Kleine stukjes lichaamsbeweging/activiteit kunnen ook helpen. Sommige websites stellen voor om meer alkalisch voedsel te eten.
Totdat we de oorzaak of oorzaken kennen van de gevonden mitochondriale disfunctie (verminderde zuurstofstromen, oxidatieve stress, mitochondriale calciumophoping, problemen met vetzuuroxidatie, endoplasmatische reticulumdisfunctie, autofagie… al het bovenstaande? Het monitoren van de lactaatspiegels in het bloed kan echter wel wat persoonlijk inzicht geven in wat PEM veroorzaakt en hoe we het kunnen voorkomen.
- Binnenkort volgt een blog over een andere controlemogelijkheid – het controleren van de bloedsuikerspiegel.
De kernpunten
- Wearables zijn er in overvloed (Fitbit, Oura-ring, Apple Watch, STAT-oordopje), maar een recent artikel bracht iets dat misschien heel goed aansluit bij de problemen die voorkomen bij het chronischevermoeidheidssyndroom (ME/cvs), fibromyalgie en langdurige COVID. Wat dacht je van het beoordelen van lactaatspiegels in het bloed om inzicht te krijgen in malaise na inspanning?
- Lactaat wordt geproduceerd wanneer het lichaam niet genoeg energie aeroob kan produceren (er is een verminderde zuurstoftoevoer) en dus overschakelt op anaerobe energieproductie om aan zijn behoeften te voldoen. De verzuring die gepaard gaat met de opbouw van lactaat, resulteert in zaken als brandende spierpijn en vermoeidheid.
- Misschien is het niet verrassend dat verschillende onderzoeken een verhoogde lactaatproductie hebben gevonden in het bloed, de spieren en de hersenen van ME/cvs-, fibromyalgie-, Golfoorlogsyndroom- en/of langdurige COVID-patiënten.
- Het verhaal van Mark Vink, voormalig arts, marathonloper, zwarte judoband en atleet in het algemeen, laat zien hoe slecht de lactaatspiegels kunnen worden bij deze ziekten. Nadat hij ME/cvs had gekregen, ontdekte Vink dat alleen al het lopen van zijn bed naar de badkamer zijn lactaatspiegels deed stijgen tot die van marathonlopers.
- Het meten van lactaat kan een beetje lastig zijn. Lactaatspiegels kunnen gedurende de dag variëren en niet iedereen met deze ziekten zal hoge lactaatspiegels hebben. Bovendien kunnen mensen met lactaatspiegels in “normale waarden” nog steeds een mitochondriale aandoening hebben. Verhoogde lactaatspiegels in het bloed kunnen ook veroorzaakt worden door een tekort aan vitamine B1 (thiamine). Dat is een interessante bevinding gezien de verlichting die sommige mensen met ME/cvs krijgen van een hoge dosis B1-supplementatie. (Zie blog).
- Toch, als het monitoren van bloedlactaatspiegels op grote schaal wordt gebruikt door atleten om hun optimale activiteitsniveaus te bepalen, waarom dan niet hetzelfde doen bij ME/cvs? Het monitoren ervan kan sommige mensen met ME/cvs helpen bij het plannen en beoordelen van de effectiviteit van de behandeling. Men zou zich zelfs een studie kunnen voorstellen waarbij ME/cvs-, FM- en langdurige COVID-patiënten bij elkaar worden gebracht om lactaatniveaus te meten bij het ontwaken, na verschillende niveaus van activiteiten, en na de maaltijd.
- Bloedlactaatmeters zijn gemakkelijk verkrijgbaar, maar niet goedkoop. The Edge – het model dat Vink gebruikte en dat wordt geleverd met 30 staafjes – kost momenteel 299 dollar op Amazon US. Extra sticks kosten ongeveer $2 per stuk.
- Wat kan je doen als je lactaatgehalte in je bloed hoog is? Er zijn helaas geen gemakkelijke oplossingen. Eén suggestie is om diepe ademhalingstechnieken te gebruiken om het zuurstofgehalte te verhogen. Hyperbare zuurstofkamers, H2-water of andere middelen die het zuurstofgehalte kunnen verhogen, kunnen ook helpen. Kleine stukjes lichaamsbeweging/activiteit kunnen ook helpen. Sommige websites stellen voor om meer alkalisch voedsel te eten.
- Het monitoren van het lactaatgehalte in het bloed kan echter wel wat persoonlijk inzicht geven in wat PEM veroorzaakt en hoe je het kunt vermijden.
- Binnenkort volgt een blog over een andere monitoringsmogelijkheid – het monitoren van de bloedglucosespiegel.
© Health Rising, 20 mei 2024. Vertaling admin, redactie NAHdine, ME-gids.
Citeren?
Faghy, P. M. A., Ashton, D. R. E., McNelis, M. R., Arena, R., & Duncan, D. R. (2024). Attenuating post-exertional malaise in Myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome and long-COVID: Is blood lactate monitoring the answer?. Current problems in cardiology, 49(6), 102554. https://doi.org/10.1016/j.cpcardiol.2024.102554
Lees ook:
