Trial By Error: Nederlands instituut kondigt onderzoekstoekenningen naar ME/cvs aan nadat een belangrijke patiëntenvertegenwoordiger vertrekt uit de commissie.

David Tuller, DrPH, Virology Blog, 24 april 2023.

ZonMw is een onafhankelijke Nederlandse organisatie die aanzienlijke overheidssubsidies ontvangt voor een scala aan gezondheidszorggerelateerde onderzoeksprojecten. Op 25 april -morgen- wordt verwacht dat ZonMw aankondigt wie de ontvangers zijn van de subsidie van 11,6 miljoen euro voor onderzoek naar ME/cvs. Deze aankondiging met betrekking tot het ME/CVS-programma van ZonMw is het resultaat van een langdurig proces dat tien jaar geleden begon met een patiëntenpetitie die meer biomedisch onderzoek naar de ziekte eiste.

De petitie leidde tot het creëren van een commissie onder de auspiciën van de Nederlandse Gezondheidsraad, een onafhankelijk advieslichaam voor de regering en het parlement. In 2018 publiceerde de raad haar rapport -ik schreef er hier over- dat, na meer consultaties, uiteindelijk leidde tot de ontwikkeling van een onderzoeksagenda in december 2020. Dat leidde, op zijn beurt, tot een toezegging van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport dat instemde het toezeggen van 28,5 miljoen euro voor een biomedisch onderzoeksproject van 10 jaar. Deze gebeurtenissen leken een aanzienlijke terugslag te vertegenwoordigen voor de krachten die niet-farmacologische interventies promoten, zoals graduele oefentherapie en cognitieve gedragstherapie gebaseerd op de notie dat patiënten hoofdzakelijk gedeconditioneerd waren en disfunctionele gedachten koesterden over ziek-zijn.

De financiering die morgen wordt aangekondigd is voor de eerste subsidieronde. Voorstellen moesten in april vorig jaar worden ingediend. Maar het proces van het onderzoeken van de voorstellen heeft een paar obstakels. Afgelopen juli postte ZonMw een update over een “aanpassing” in het proces van het evalueren van voorstellen. Volgens de update zouden belangrijke patiëntenvertegenwoordigers niet deelnemen in de besluitvorming over de ontvangers van subsidie vanwege hun mogelijke belangenconflicten.

Dit is de belangrijkste passage:

“Bij de klankbordgroep, die bestaat uit vier patiëntenvertegenwoordigers, is gebleken dat er bij alle leden sprake is van persoonlijke belangen. Bijvoorbeeld omdat patiënten met wie de klankbordgroepleden nauw samenwerken, betrokken zijn bij subsidieaanvragen of omdat zij commentaar hebben geleverd op eerdere publicaties van indieners, waardoor (de schijn van) vooringenomenheid kan bestaan. ZonMw heeft besloten dat klankbordgroepleden in de programmacommissie niet mogen oordelen over subsidieaanvragen. Wel mogen zij de programmacommissie hierover adviseren. Ze praten dus mee over de kwaliteit en relevantie van subsidieaanvragen, waarna de rest van de commissie de formele beoordeling van de aanvragen doet.”

De verklaring voegde eraan toe:

“Met deze oplossing probeert ZonMw een zo goed mogelijke balans te vinden tussen de waardevolle inbreng van patiëntenvertegenwoordigers en het garanderen van een zorgvuldig en transparant proces. Na deze subsidieronde wordt samen met de klankbordgroepleden opnieuw gekeken wat de beste manier is om patiëntenvertegenwoordigers mee te laten doen bij de beoordeling van subsidieaanvragen in volgende subsidieronden.”

De verklaring identificeerde geen specifieke belangenconflicten of bewijs van bevooroordeeldheid van de kant van de vier patiëntenvertegenwoordigers in de klankbordgroep; misschien werden deze zaken intern overgebracht aan de deelnemers zelf. Maar het zou niet verrassend moeten zijn dat uitgesproken pleitbezorgers voor patiënten “commentaar op voorgaande publicaties” zouden hebben geleverd door subsidieaanvragers die al eerder onderzoek hadden gedaan op dit gebied – vooral als dat onderzoek zoveel leek op de rotzooi die we hebben gezien van een aantal toonaangevende Nederlandse onderzoekers. Dus het bestaan van dergelijke commentaren zou geen verrassing moeten geweest zijn voor eenieder bij ZonMw of elders.

Vervolgens stelde ZonMw de aankondiging uit van de beslissingen over de subsidies, eerst naar december vorig jaar en daarna tot eind april. Op 13 april kondigde echter één van de klankbordgroepleden – Lou Corsius, die al lange tijd opkomt voor patiënten en een ernstig zieke dochter heeft – publiek zijn ontslag aan door de volgende verklaring te posten op sociale media:

“Vandaag [13 april 2023] heb ik aan ZonMw medegedeeld dat ik met onmiddellijke ingang het lidmaatschap van de klankbordgroep in het kader van het biomedisch onderzoeksprogramma ME/CVS beëindig.

In 2019 heb ik deelgenomen aan de voorbesprekingen met ZonMw en VWS over de opzet van de onderzoeksagenda en het biomedische onderzoeksprogramma ME/CVS dat daarop zou volgen.

Daarna heb ik deelgenomen aan de stuurgroep onderzoeksagenda en vervolgens aan de klankbordgroep in de programmafase.

Tot mijn spijt moet ik constateren dat ik het vertrouwen in ZonMw, dat ik aanvankelijk had, volledig heb verloren.”

Niet nodig te zeggen dat het opstappen van Corsius – en zijn verklaring dat hij “het vertrouwen heeft verloren” dat hij ooit in ZonMw had – geen veelbelovende ontwikkeling is. Het zijn niet bepaald goede voortekenen voor de aankondiging op dinsdag, die de besluitvorming van ZonMw op dit terrein zal presenteren.

© David Tuller voor Virology Blog. Vertaling Meintje, redatie ME-gids.

Trial By Error: Nederlands instituut kent grote biomedische subsidie voor ME/cvs toe aan Judith Rosmalen, professor Pyschosomatiek

David Tuller, DrPH, Virology Blog, 26 april 2023

Dinsdag kondigde ZonMw de eerste subsidieontvangers aan in haar programma voor “biomedisch onderzoek naar ME/CVS” – de eerste subsidieronde van de 11,6 miljoen die is uitgetrokken voor de 10-jarige inspanning. Ik schreef maandag over het indienen van het ontslag eerder deze maand door een patientenvertegenwoordiger die betrokken was bij het subsidieproces, een stap die bezorgdheid opwekte over de aanstaande aankondiging. Lou Corsius, die al lange tijd een pleitbezorger is voor patiënten en een ernstig zieke dochter heeft, verklaarde dat hij zijn vertrouwen in ZonMw “volledig verloren” heeft, hoewel hij geen specifieke redenen daarvoor gaf.

Nu is het duidelijk waar de ophef over ging.

Van de subsidies die gepland waren om toegekend te worden, gaat 4,4 miljoen naar een consortium dat wordt geleid door Judith Rosmalen, een professor in de psychosomatische geneeskunde aan de Universiteit van Groningen. Haar profielpagina op de site van de universiteit somt haar terreinen van expertise op als “psychosomatische geneeskunde, aanhoudende somatische symptomen, medisch onverklaarde symptomen, functionele syndromen, somatisch symptoomstoornissen.” Dat lijkt nauwelijks de passende achtergrond voor iemand die belast is met het onderzoeken van biomedische oorzaken en behandelingen -geen psychosociale- voor ME/cvs.

Professor Rosmalen is een lid van de adviesraad van het Journal of Psychosomatic Research, dat lijkt te functioneren als een huisorgaan voor leden van de ideologische CGT/GET-brigades. Professor Michael Sharpe, senior lid van Oxford en een hoofdonderzoeker van de in diskrediet gebrachte PACE-trial, en Professor Per Fink, een Deense psychiater, zijn ook bestuursleden. In juni vorig jaar introduceerde Professor Rosmalen Professor Sharpe met vleiende bewoordingen op een samenkomst van de European Association of Psychological Medicine, zoals hier te zien is.

In een verklaring op de site van ZonMw benadrukte Professor Rosmalen haar biomedische betrouwbaarheid, waarbij ze opmerkte dat ze medische biologie heeft gestudeerd en een PhD heeft voor “immunologisch onderzoek naar auto-immune diabetes.” Zij stelde ook dit: “Bij veel chronische ziekten wordt te weinig aandacht besteed aan de psychosociale aspecten. Maar ME/cvs legt daar teveel nadruk op. Het biomedische aspect is veel te lang genegeerd.” In een opvallende omissie maakt zij er geen melding van dat zij en haar collega’s in het veld van psychosomatische geneeskunde, met professor Sharpe als hun uitstekend voorbeeld, het tegenovergestelde perspectief hebben gepromoot; velen van hen hebben voorheen de zoektocht naar biomedische oorzaken en behandelingen als tijdverspilling afgedaan. (Deze paragraaf werd later toegevoegd voor context.)

Zoals ik maandag rapporteerde, had ZonMw eerder in het besluitvormingsproces leden van een klankbordgroep het recht ontnomen om te stemmen over voorstellen, onder meer op grond van eerdere verklaringen van deze personen – allen patiëntenvertegenwoordigers. Gegeven de jarenlange rol van Professor Rosmalen als promotor van psychosomatische benaderingen in dit decennialange debat, zou het verrassend zijn geweest als de patiëntenvertegenwoordigers niet eerder commentaar hadden gegeven op haar problematische opvattingen.  

Een ander consortium zal de resterende 7,2 miljoen euro ontvangen. (Ik zal  waarschijnlijk meer te zeggen hebben over sommige van specifieke projecten die gesubsidieerd worden in een latere post.)

Hier is de korte weergave van het rapport van ZonMw van dinsdag:

“Binnenkort zullen 10 projecten, binnen 2 consortia, starten met biomedisch onderzoek naar de ziekte ME/CVS. Zij krijgen financiering vanuit het ZonMw-onderzoeksprogramma ME/CVS, dat zich richt op onderzoek naar de oorzaken, diagnose en behandeling van de ziekte. Met de start van de projecten wordt een fundament gelegd voor een stevige en duurzame onderzoeksinfrastructuur voor ME/CVS in Nederland.

Belangrijk binnen het programma is de samenwerking tussen verschillende onderzoeksdisciplines, internationale onderzoeksgroepen, verschillende beroepsgroepen, klinieken en patiënten. Zo zorgt het programma voor impact: het verbeteren van de behandeling, kwaliteit van leven en maatschappelijke positie van ME/CVS-patiënten.”

Ondanks lof voor sommige van de biomedische onderzoeksprojecten die in het subsidiepakket zijn opgenomen, leidde de aankondiging van de deelname van Professor Rosmalen tot onmiddellijke weerstand uit sommige hoeken. The ME Global Chronicle, een belangenbehartigingssite, publiceerde een kritiek op het onderzoek van Professor Rosmalen, die suggereerde dat haar epidemiologische schattingen van het aantal ME/cvs-patiënten in Nederland sterk opgeblazen waren. De Nederlandse ME/cvs Vereniging, die Corsius had benoemd in de klankbordgroep, gaf in een verklaring na de aankondiging van dinsdag aan zij zowel “tevreden en kritisch” waren over de subsidiebesluiten van ZonMw:

“We zijn tevreden met de honorering van de aanvragen van het consortium NMCB. We zijn verbaasd en bezorgd over de honorering van de aanvraag voor een tweede biobank, van het consortium ME/CFS Lines. Verbaasd omdat in de onderzoeksagenda en het onderzoeksprogramma sprake is van één biobank en dataregistratie. Bezorgd, omdat we veel vragen hebben bij de methode van deze tweede biobank/dataregistratie om patiënten daarvoor te selecteren, waarbij voldoende klinische ervaring met ME/CVS-patiënten lijkt te ontbreken. Dit kan ernstig afbreuk doen aan de kwaliteit van de onderzoeken van ME/CFS Lines. Wij zijn bij de voorbereiding van dit tweede consortium niet betrokken geweest en hebben, ondanks onze vragen, te weinig informatie ontvangen om de deelonderzoeken binnen dit consortium te kunnen beoordelen. De ME/cvs Vereniging heeft bij ZonMw een WOO-verzoek (Wet Open Overheid) ingediend om hier meer duidelijkheid over te krijgen.”

Misschien zal meer informatie over het besluitvormingsproces beschikbaar komen. Misschien schreef Professor Rosmalen een overtuigend voorstel en zal zij, in de context van het ZonMw-programma, haar perspectief aanpassen om nuttig en geloofwaardig biomedisch onderzoek te produceren. Aangezien ik in haar eerdere werk weinig zie dat haar een geschikte keuze voor dit project zou maken, ben ik sceptisch. Maar ik blijf openstaan voor verrassingen.

© David Tuller voor Virology Blog, 26 april 2023. Vertaling meintje, redactie ME-gids.