Systrom, Scheibenbogen en anderen hebben bewijzen gevonden van problemen met de microcirculatie bij ME/cvs en fibromyalgie (FM), maar hoe zit het met de grote bloedvaten – de slagaders?
Deze gespierde, maar flexibele buizen vervoeren zuurstofrijk bloed onder hoge druk van het hart naar de organen en spieren. Deze buizen moeten sterk genoeg zijn om de hoogste bloeddruk in het lichaam te weerstaan en soepel genoeg om snel te reageren op veranderingen in de bloeddruk en zich door het lichaam te kunnen slingeren.
Gezien de cruciale rol die zij spelen, is het misschien geen verrassing dat ze inderdaad complex zijn. Ze bestaan uit drie lagen gladde spieren, bindweefsel en collageen, pulseren of vergroten wanneer het hart klopt, en ontspannen wanneer het hart rust.
De Studie
Effects of Post-Exertional Malaise on Markers of Arterial Stiffness in Individuals with Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome [De gevolgen van Postexertionele Malaise (PEM) op markers van stijfheid van de slagaders van personen met ME/cvs]
Deze Nieuw-Zeelandse studie bestudeerde de zogenaamde “arteriële stijfheid”. Deze beschrijft hoe elastisch de slagaders zijn en hoe goed zij voldoen aan of reageren op de veranderingen in de bloeddruk die zij voortdurend ondergaan. Een verhoogde arteriële stijfheid blijkt een “sterke voorspeller” te zijn van een verhoogd risico op beroerten, hartfalen, atherosclerose, hartaanvallen en coronaire hartziekten.
Er werd een een maat gebruikt, AIx genaamd, om de arteriële stijfheid te beoordelen. Hogere AIx-niveaus duiden op verhoogde arteriële stijfheid. De Nieuw-Zeelandse studie was heel slim. Erkennend dat lichaamsbeweging een toestand van oxidatieve stress/ontsteking zou kunnen induceren die resulteerde in arteriële stijfheid, zetten zij mensen met ME/cvs en gezonde controles op een fiets, lieten hen tot uitputting toe trappen, en maten hun AIx voor, en dan 48 en 72 uur later. (Dr. Klimas rapporteerde dat uitgebreide monitoring voor, tijdens en na inspanning aangaf dat inspanning een uitbarsting van ontstekingen en oxidatieve stress veroorzaakte bij ME/cvs).
Dertien jaar geleden vond Spence bewijs van arteriële stijfheid bij ME/cvs, maar tot nu toe heeft niemand het na inspanning beoordeeld. Zeventien mensen met ME/cvs en 16 gezonde controles deden een maximale inspanningstest. Sommigen kwamen 48 uur later terug, en sommigen 72 uur later om hun niveaus van arteriële stijfheid te laten beoordelen.
Resultaten
Zoals vaker voorkomt, waren de resultaten bij de ME/cvs-groep en de gezonde controles in beginsel vergelijkbaar, maar het toevoegen van een inspanningsstressor veranderde de dingen. Twee dagen na de inspanning was de AIx (of arteriële stijfheid) van de gezonde controles in feite afgenomen, wat erop wijst dat de intense inspanning een gezond effect had gehad op de slagaders van de gezonde controles. Dit wordt verondersteld te gebeuren wanneer door de inspanning geïnduceerde stikstofmonoxide-, prostaglandine- en endotheelniveaus de slagaders ontspannen, waardoor ze zich meer kunnen verwijden en soepeler en ontvankelijker worden.
Er werd echter na 48 uur geen verandering van AIx-niveaus gevonden bij de mensen met ME/cvs; dat wil zeggen dat hun arteriële stijfheid niet was toegenomen, maar de slagaders hadden ook geen van de voordelen van lichaamsbeweging die de gezonde controles wel hadden. Een grote piek in oxidatieve stress en ontsteking – en uiteindelijk, arteriële stijfheid – veroorzaakt door een kapot energieproductiesysteem dat over haar limiet wordt geduwd bij ME/cvs, lijkt volkomen logisch te zijn.
Het is geen definitieve studie – daarvoor was de groep te klein – maar het is de zoveelste in een lange reeks studies die aantoont dat lichaamsbeweging – waarvan lang werd gedacht dat het een soort universele genezer was – in feite de zaken erger maakt bij ME/cvs. Hoewel de studie moet worden gerepliceerd, was het vinden van een significant verschil in arteriële stijfheid tussen mensen met ME/cvs en gezonde controles twee dagen na de inspanningsoefening opmerkelijk.
Wat duidelijk nodig is, zijn meer uitgebreide studies die de arteriële stijfheid meten in de uren en dagen na een inspanningsstressor. Niemand zou waarschijnlijk geschokt zijn van het feit dat bij ME/cvs de arteriële stijfheid kort na de inspanning dramatisch toeneemt en dan langzaam weer afneemt tot basisniveau. Oxidatieve stress en ontsteking zou natuurlijk tegelijkertijd moeten gemeten worden..
Deze studie komt ongeveer een jaar nadat Scheibenbogens team bewijs vond van endotheeldisfunctie bij ongeveer de helft van de ME/cvs-patiënten. Deze ME/cvs-patiënten met endotheeldisfunctie waren functioneel beperkter en hadden ernstiger vermoeidheidsgerelateerde en immuungerelateerde symptomen (keelpijn, pijnlijke lymfeklieren). Scheibenbogen gelooft ook dat adrenerge antilichamen de werking van de bloedvaten kunnen verstoren en zij en Wirth hebben opgeworpen dat de activering van het sympathische zenuwstelsel de bloedvaten vernauwt.
We hebben onlangs ook bewijs gezien van lagere bloedstromen naar de hersenen tijdens staan – misschien veroorzaakt door lage CO2-niveaus – die de slagaders vernauwen.
Het lijkt erop dat hoe dieper onderzoekers in de bewegingskwestie duiken, hoe meer ze vinden.
Verhoogd cardiovasculair risico?
Deze studie werpt ook de vraag op welke cardiovasculaire risico’s ziekten als ME/cvs en fibromyalgie kunnen veroorzaken.
Verschillende studies – waaronder één grote – hebben een verhoogde arteriële stijfheid bij FM gevonden. Een van die studies legde een verband tussen de arteriële stijfheid en ernstiger symptomen, en stelde voor dat activering van het vecht-/vluchtsysteem of het sympathische zenuwstelsel een rol speelde.
Twee studies hebben ook een matig verhoogd risico (50%) op coronaire hartziekten bij fibromyalgie gevonden. Als groep hadden mensen met FM meer diabetes, hypertensie, hyperlipidemie, congestief hartfalen, cerebrale vasculaire aandoeningen, depressie en angst dan het referentiecohort waarmee ze werden vergeleken.
Hoewel deze comorbide aandoeningen vaker bij FM voorkwamen, was het goede nieuws dat mensen met FM die deze cardiovasculaire aandoeningen (diabetes, hypertensie, hyperlipidemie, congestief hartfalen, cerebrale vasculaire aandoeningen) niet hadden, eigenlijk een iets lager risico op hartziekten hadden dan de referentiepopulatie.
De auteurs suggereerden dat chronische stress, inclusief, bij sommige patiënten, vroege stressoren in het leven, de activiteit van het sympathische zenuwstelsel verhoogde en de activiteit van het parasympathische zenuwstelsel verminderde. Zij merkten op dat de verminderde hartvariabiliteit die werd gevonden in FM een bekende risicofactor voor hart- en vaatziekten is.
Oxidatieve stress en ontstekingen kunnen grote schade aanrichten aan onze slagaders. Ontstekingen kunnen de endotheelbekleding aan de binnenkant van de slagaders beschadigen, waardoor cholesterol en witte bloedcellen in de binnenste slagaderlagen terecht komen en de diameter van onze slagaders verhardt en vernauwt (atherosclerose). Mensen die roken, een hoge bloeddruk hebben, insulineresistent zijn, overgewicht hebben, niet bewegen of ongezond eten, lopen allemaal het risico op atherosclerose.
Verhoogde niveaus van oxidatieve stress kunnen de bloedvaten aantasten en zijn zowel bij FM als bij ME/cvs gevonden. Bovendien zijn hoge niveaus van oxidatieve stressfactoren en/of verlaagde niveaus van de beschermende antioxidanten tweemaal in verband gebracht met verergerde symptomen bij ME/cvs en FM.
Verschillende studies hebben “ongunstige lipidenprofielen” gevonden die het risico op atherosclerose bij ME/cvs zouden kunnen verhogen. Onderzoeken naar fibromyalgie hebben gemengde resultaten opgeleverd, waarbij in verschillende onderzoeken ongunstige lipidenprofielen werden gevonden en in andere niet. Lage niveaus van het gezonde cholesterol (HDL-C) zijn gevonden bij ME/cvs.
Een studie uit 2005 vond verhoogde niveaus van geoxideerde lipiden en verlaagde HDL-C bij ME/cvs-patiënten met risicofactoren (hypertensie en/of obesitas).
Een studie naar ME/cvs van Spence uit 2008 vond een verhoogde arteriële stijfheid en significant verhoogde markers van ontstekingen en oxidatieve stress (C-reactief proteïne, 8-iso-prostaglandine F, isoprostanes, geoxideerd LDL) die de arteriële wanden zouden kunnen beschadigen. Spence concludeerde dat “ontstekingen en oxidatieve stress kunnen leiden tot een verhoogd risico op toekomstige cardiovasculaire gebeurtenissen” bij ME/cvs.
In 2009 concludeerde Maes dat chronische laaggradige ontsteking, verhoogde oxidatieve en nitrosatieve stress, verlaagde niveaus van antioxidanten en gezonde vetzuren mensen met ME/cvs zouden kunnen predisponeren voor cardiovasculaire problemen.
Een kleine studie uit 2012 bij vrouwen met ME/cvs vond hoge niveaus van “slechte” vetten, lage niveaus van de “goede” vetten en tekenen van oxidatieve stress (verhoogde malondialdehydeniveaus).
Grote epidemiologische studies zijn duidelijk nodig om het cardiovasculaire risico bij FM en ME/cvs te beoordelen. Mensen met ME/cvs kunnen helpen ons begrip op dit (en andere) gebieden te vergroten door deel te nemen aan het You+ME Patient Registry van het Solve ME/CFS Initiative.
Conclusie
Ten minste vier studies hebben een verhoogde arteriële stijfheid bij fibromyalgie gevonden, en dit is de tweede studie die een afwijkende arteriële stijfheid – een risicofactor voor hart- en vaatziekten – vond bij ME/cvs. Terwijl de uitgangsniveaus van arteriële stijfheid normaal waren, hadden mensen met ME/cvs verhoogde niveaus van arteriële stijfheid in vergelijking met een gezonde controlegroep, 48 uur na inspanning. Inspanning verminderde de arteriële stijfheid – waardoor de slagaders soepeler werden en beter reageerden op bloeddrukveranderingen – bij de gezonde controles, maar niet bij de mensen met ME/cvs. Het onvermogen van lichaamsbeweging om de arteriële stijfheid te verbeteren, zou kunnen bijdragen tot postexertionele malaise.
Grotere, uitgebreidere studies zijn nodig om de bevindingen te valideren en om te bepalen wat er gebeurt met de arteriële stijfheid in de uren en dagen na inspanning bij ME/cvs.
Verhoogde arteriële stijfheid is een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Merk op dat een verhoogde arteriële stijfheid niet werd gevonden aan de basis van deze studie – maar wel in een eerdere studie – en dat ze meerdere keren werd gevonden bij FM. Studies laten zien dat mensen met ME/cvs en FM een aantal risicofactoren voor hart- en vaatziekten vertonen, zoals verhoogde oxidatieve stress, ongunstige lipidenprofielen, verminderde hartslagvariabiliteit, evenals een laag inspanningsniveau en verhoogde stressniveaus. Positief is echter dat hoge bloeddruk zelden wordt genoemd in verband met deze ziekten (maar wel kan worden aangetroffen bij hyperadrenerge POTS – die wordt aangetroffen bij ME/cvs).
Verschillende Taiwanese studies suggereren dat mensen met FM een matig verhoogd risico hebben op coronaire hartziekten en/of beroerte. (Merk echter op dat de kans van een FM-patiënt om een van beide te krijgen nog steeds vrij laag is).
De Kernpunten
- Slagaders zijn gespierde buizen die soepel en elastisch moeten zijn om te reageren op veranderingen in de bloeddruk.
- Verhoogde arteriële stijfheid verhoogt het risico op cardiovasculaire aandoeningen zoals hartziekten en beroertes.
- Een studie uit 2008 vond bewijs voor een verhoogde arteriële stijfheid bij ME/cvs.
- Deze kleine Nieuw-Zeelandse studie evalueerde de arteriële stijfheid voor en 48 uur na inspanning bij mensen met ME/cvs en gezonde controles.
- Er werden geen aanwijzingen gevonden van arteriële stijfheid bij ME/cvs op baseline niveau, maar 48 uur na de inspanningstest was de arteriële stijfheid van ME/cvs-patiënten verhoogd ten opzichte van de controles.
- Inspanning had de arteriële elasticiteit doen toenemen bij de gezonde controles maar niet bij de mensen met ME/cvs.
- Ten minste vier studies hebben bewijs gevonden van arteriële stijfheid bij fibromyalgie. Verschillende studies wezen op een verhoogde activering van het sympathische zenuwstelsel als mogelijke oorzaak.
- Andere studies hebben verhoogde niveaus van cardiovasculaire risicofactoren gevonden bij zowel FM als ME/cvs, waaronder hoge niveaus van oxidatieve stress, slechte lipidenprofielen en verminderde hartslagvariabiliteit. Mensen met ME/cvs en FM hebben ook de neiging om niet regelmatig te bewegen en staan onder verhoogde stress. ME/cvs en FM wordt daarentegen niet vaak in verband gebracht met hoge bloeddruk – een sterke cardiovasculaire risicofactor.
- Verschillende studies hebben ook aanwijzingen gevonden voor een verhoogd risico op hart- en vaatziekten bij fibromyalgie.
- Grotere studies zijn nodig om de arteriële stijfheid grondiger te onderzoeken, vooral in de uren na inspanning wanneer oxidatieve stress en ontstekingsfactoren bij ME/cvs hun hoogtepunt bereiken.
- Grotere studies zijn ook duidelijk nodig om cardiovasculaire risicofactoren bij beide ziekten te beoordelen.
© Health Rising, 6 april 2021. Vertaling Tanto, redactie admin en NAHdine, ME-gids.
N.v.d.r. Omwille van een langdurige terugval van een medewerker uit het team, wordt dit artikel nu pas gepubliceerd, waarvoor onze excuses.
