Onlangs gaf ME Research UK een samenvatting van een artikel van professor Maureen Hanson over de virale oorsprong van ME/cvs.
Virussen zijn kleine niet-levende microben die bestaan uit genetisch materiaal – ofwel twee strengen (desoxyribonucleïnezuur [DNA]) of een enkele streng (ribonucleïnezuur [RNA]) – binnen een eiwitomhulsel. Soms hebben ze ook een buitenste laag vetmoleculen; virussen met deze buitenste laag worden “omhulde virussen” genoemd en virussen zonder deze laag “niet-omhulde virussen”. Om een infectie in het lichaam te veroorzaken, moeten virussen een cel binnendringen en zich daar vermenigvuldigen met behulp van hun genetisch materiaal.
In haar artikel stelt Prof. Hanson dat een aantal verschillende virussen gelinkt kunnen worden aan het ontstaan van ME/cvs. Deze zijn:
- Enterovirussen: niet-omhulde RNA-virussen die meestal alleen leiden tot milde ziekte met symptomen zoals koorts, loopneus, niezen en hoesten.
- Humane herpesvirussen (HHV): omhulde DNA-virussen die leiden tot ziekten zoals klierkoorts.
- Ross River-virus en het influenzavirus: omhulde RNA-virussen die beide ook werden genoemd, maar er werd opgemerkt dat het bewijs voor de associatie hiervan met ME/cvs uiterst beperkt is.
Tijdens het recente webinar over immunologie voor de ME/cvs Research roadmap-serie van de NIH, benadrukte Dr. Nancy Klimas de associatie tussen virussen en ontstekingen in het lichaam. Men denkt dat ontsteking, vooral in de hersenen, een belangrijke rol speelt bij ME/cvs.
Dr. Klimas legde uit dat virussen op twee manieren tot ontstekingen kunnen leiden: ten eerste bij de initiële infectie en ten tweede door virussen die in lichaamscellen persisteren. Van dit tweede mechanisme wordt gedacht dat het een constante staat van immuunoveractivatie en voortdurende laaggradige ontsteking induceert, iets wat is waargenomen bij mensen met ME/cvs, en een mechanisme waardoor HHV in het bijzonder in verband is gebracht met ME/cvs.
Ondanks deze verbanden blijft het onduidelijk of virussen de ziekte veroorzaken, en vóór de COVID-19-pandemie was het onderzoek naar virussen als mogelijke oorzaak van ME/cvs afgenomen.
De opkomst van langdurige COVID heeft echter de interesse in het gebied weer aangewakkerd vanwege:
- De waargenomen overeenkomst in symptomen tussen langdurige COVID en ME/cvs.
- Het ontstaan van langdurige COVID-symptomen na een coronavirusinfectie.
- De observatie dat niet iedereen die COVID oploopt langdurige COVID ontwikkelt (interessant genoeg zijn er aanwijzingen dat de ontwikkeling van langdurige symptomen het gevolg kan zijn van reactivatie van een Epstein-Barrvirusinfectie – ook al is dit onderzoek niet sluitend).
Veel van het gedetailleerde onderzoek naar virussen en ME/cvs dat begon na de opkomst van langdurige COVID zal waarschijnlijk doorgaan – bijvoorbeeld twee projecten die worden gefinancierd via een oproep voor “onderzoekers die de virale oorzaken van ME/cvs willen onderzoeken” die in 2021 werd gepubliceerd door ME Research UK. Het ene dat infectieuze triggers en mitochondriale disfunctie bij ME/cvs onderzoekt onder leiding van Dr. Bupesh Prusty, en het andere dat zich richt op het identificeren van virussen in weefsel- en zenuwmonsters van ME/cvs-patiënten, onder leiding van Dr. Amy Proal.
Terwijl dit werk aan de gang is en toekomstig onderzoek gepland is, is het ook belangrijk om na te denken over wat er al bekend is over virussen als oorzaak van ME/cvs. Daarom heeft een onderzoeksteam in Korea in een onlangs gepubliceerd artikel een overzicht gemaakt van bestaande onderzoeken en onderzocht in hoeverre virale infecties kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van ME/cvs.
Wat heeft de studie gedaan?
De review was bedoeld om alle bestaande, gepeerreviewede, gepubliceerde studies met betrekking tot virale infecties en de ontwikkeling van ME/cvs te identificeren en samen te vatten.
Het onderzoeksteam gebruikte specifieke termen zoals “virus”, “myalgische encefalomyelitis” en “chronischevermoeidheidssyndroom” om te zoeken in twee online databases van gepubliceerde biomedische studies.
Er werden 1.999 studies geïdentificeerd die de gebruikte zoektermen bevatten. Deze studies werden vervolgens gescreend op de onderstaande inclusie- en exclusiecriteria:
| Inclusiecriteria | Exclusiecriteria |
| Onderzochte virale infectie. Bevat zowel mensen met ME/cvs als een controlegroep – dit kan een gezonde controlegroep zijn, of mensen met een andere ziekte dan ME/cvs. Had informatie over het aantal mensen met ME/cvs, en het aantal controles met een virusinfectie. | Niet in het Engels gepubliceerd. Duplicaat van een artikel dat al in overweging is genomen. Geen volledige tekst beschikbaar (bijvoorbeeld als er alleen een samenvatting is gepubliceerd). |
Er waren 64 studies die voldeden aan de inclusiecriteria voor de review. Hieruit werd gedetailleerde informatie verzameld, waaronder: het aantal deelnemers (zowel in totaal, als degenen met het/de betreffende virus(sen)), het/de onderzochte virus(sen), en de gebruikte casusdefinitie voor ME/cvs.
De informatie van de afzonderlijke studies werd vervolgens samengevoegd en gebruikt om na te gaan of er hogere aantallen mensen met ME/cvs waren die bewijs hadden van specifieke virusinfecties in vergelijking met mensen in de controlegroepen – zowel gezonde controles als controles met andere ziekten.
Wat heeft de studie gevonden?
In de 64 studies die voldeden aan de inclusiecriteria, waren er 4.971 mensen met ME/cvs, en 5.565 controles (gezond of met een andere ziekte dan ME/cvs).
De studies die in deze review zijn opgenomen, gebruikten een reeks criteria om ME/cvs te diagnosticeren (zie hieronder) – de Fukuda-criteria voor CVS werden het meest gebruikt (63% van de deelnemers), gevolgd door de Canadese Consensus Criteria voor ME/cvs (13% van de deelnemers).
In totaal werden 18 verschillende virussen onderzocht. De onderstaande tabel geeft een samenvatting van de resultaten voor virussen die vaker voorkwamen bij mensen met ME/cvs in vergelijking met sommige controles.
| Virus | Virustype | Symptomen of ziekte veroorzaakten de vijfde ziekte | Komt vaker voor bij mensen met ME/cvs dan bij gezonde controles | Komt vaker voor bij mensen met ME/cvs dan bij controles met een andere ziekte |
| HHV-7 | Omhuld DNA-virus | Gaat vaak samen met HHV-6 en kan roseola veroorzaken – een rode vlekkerige uitslag en hoge temperatuur | Ja | Nee |
| HHV-6 | Omhuld DNA-virus | Gaat vaak samen met HHV-7 en kan roseola veroorzaken – een rode vlekkerige uitslag en hoge temperatuur | Ja | Nee |
| Parvovirus B19 | Niet-omhuld DNA-virus | Vijfde ziekte of erythema infectiosum | Ja | Geen bewijs |
| Bornavirus | Omhuld RNA-virus | Ontsteking van de hersenen | Ja | Nee |
| Coxsackie B-virus (een enterovirus) | Niet-omhuld RNA-virus | Koorts, hoofdpijn, keelpijn, maag- en darmklachten, extreme vermoeidheid en pijn op de borst en in de spieren | Ja | Geen bewijs |
De resultaten gaven ook aan dat het aantal infecties met meer dan één virus (co-infecties) bij mensen met ME/cvs (specifiek HHV-6 en HHV-7, en HHV-7 en Parvovirus B19) hoger was dan bij gezonde controles – deze resultaten vertoonden echter een hoge mate van onzekerheid.
Samenvatting
De resultaten van deze review geven aan dat bewijs van infectie met bepaalde virussen (specifiek, HHV-7, HHV-7, Parvovirus B19, Bornavirus,, en Coxsackie B-virus [een enterovirus]) vaker voorkwam bij mensen met ME/cvs in vergelijking met gezonde controles. Desondanks blijft het onduidelijk of één bepaalde groep virussen ME/cvs veroorzaakt. Bovendien was er niet genoeg bewijs om de onderzoekers in staat te stellen conclusies te trekken bij het vergelijken van mensen met ME/cvs met controlepersonen die een andere ziekte hadden, of bij het overwegen van co-infecties.
Deze review heeft verschillende beperkingen waarmee rekening moet worden gehouden:
- Hoewel de studies een reeks criteria gebruikten om ME/cvs te diagnosticeren, werd de daaruit verkregen informatie allemaal gegroepeerd voor analyse. Het combineren van gegevens van studies die verschillende diagnostische criteria gebruiken, is mogelijk niet geschikt, omdat de criteria niet allemaal dezelfde symptomen vereisen voor een diagnose van ME/cvs; bijvoorbeeld, de Fukuda (voor CVS) criteria vereisen geen malaise na inspanning – vaak aangeduid als het belangrijkste symptoom van ME/cvs voor een diagnose – terwijl de Canadese Consensus Criteria (voor ME/cvs) dat wel doen.
- De onderzoekers doorzochten slechts een klein aantal databases voor artikelen, en lijken andere veelgebruikte methoden om artikelen te identificeren in een systematische review, zoals het doorzoeken van de referentielijsten van geïncludeerde artikelen, te missen.
- Zeven onderzoeken die mogelijk relevant waren voor de review, maar niet in het Engels waren gepubliceerd, werden uitgesloten.
- Belangrijk is dat er geen aandacht werd besteed aan de vraag of de studies die in de review zijn opgenomen, rekening hebben gehouden met kenmerken van de deelnemers, zoals leeftijd en etniciteit, die van invloed kunnen zijn op de associatie tussen virale infectie en het ontstaan van ME/cvs.
De bevindingen van deze review laten zien dat er veel meer onderzoek nodig is om beter te begrijpen of virussen betrokken kunnen zijn bij de ontwikkeling van ME/cvs, en zo ja, welke virussen, en hoe ze leiden tot de ontwikkeling van symptomen – zoals projecten die onlangs gefinancierd zijn door ME Research UK, waaronder het bovengenoemde werk onder leiding van Dr. Amy Proal en Dr. Bupesh Prusty, en meer recent, een ander project onder leiding van Prof. Simon Carding, dat tot doel heeft te onderzoeken of darmvirussen een rol spelen bij de ontwikkeling van ME/cvs.
Te onthouden boodschappen
- Hoewel virussen in verband zijn gebracht met het ontstaan van ME/cvs, is het nog steeds onduidelijk of ze een oorzaak van de ziekte kunnen zijn.
- Een recente studie had als doel om bestaand onderzoek te beoordelen en te onderzoeken wat het ons kan vertellen over de mate waarin virale infecties kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van ME/cvs.
- 64 studies werden geïdentificeerd voor inclusie in de review, waaronder 4.971 mensen met ME/cvs, en 5.565 controles (gezond of met een andere ziekte dan ME/cvs).
- De studies die in dit overzicht zijn opgenomen, gebruikten 7 verschillende criteria om ME/cvs te diagnosticeren, waarvan de Fukuda-criteria voor CVS het meest werden gebruikt.
- 18 verschillende virussen werden in beschouwing genomen,, waarvan alleen Humaan Herpes Virus-7, Parvovirus B19, Bornavirus, en Coxsackie B-virus (een enterovirus) vaker voorkwamen bij mensen met ME/cvs in vergelijking met gezonde controles.
- Er was niet genoeg bewijs om conclusies te trekken bij het vergelijken van mensen met ME/cvs met controles die een andere ziekte hadden, of bij het overwegen van co-infecties.
- Deze review heeft verschillende beperkingen waar rekening mee gehouden moet worden, waaronder:
- Onderzoekers groepeerden deelnemers, gediagnosticeerd met verschillende ME/cvs-criteria, samen in de analyse.
- Er was onvoldoende aandacht voor de vraag of in onderzoeken rekening was gehouden met kenmerken van deelnemers zoals leeftijd en etniciteit.
- Er is veel meer onderzoek nodig om beter te begrijpen of virussen mogelijk betrokken zijn bij de ontwikkeling van ME/cvs, en, zo ja, welke virussen, en hoe deze tot de ontwikkeling van symptomen leiden.
© ME Research UK, 7 december 2023. Vertaling admin, redactie NAHdine, ME-gids.
Lees ook:
