Lactaatniveaus ook in rust verhoogd bij ME/cvs?

Een grote Franse studie vindt abnormaal hoge lactaatgehaltes bij ME/cvs, zelfs in rust…, op sommige tijdstippen.

David Systrom leek het uit te schreeuwen – zijn invasieve CPET-resultaten suggereerden dat er een mitochondriale stoornis bestond bij een grote groep personen met ME/cvs – en hij dacht dat de lactaatniveaus in hun bloed waarschijnlijk verhoogd waren.

Het melkzuurgehalte in het bloed was abnormaal hoog, zelfs in rust, voor één groep patiënten. De hogere niveaus kwamen met tussenpozen voor.

Meteen na afloop van die studie komt een schijnbare knaller: een studie vindt een verhoogd melkzuurgehalte in het bloed, niet na inspanning, maar ook in rust. De titel van de studie, “Elevated blood lactate in resting conditions correlate with post-exertional malaise severity in patients with Myalgic encephalomyelitis/Chronic fatigue syndrome” [“Verhoogd lactaatniveau in het bloed in rusttoestand correleert met de ernst van de postexertionele malaise bij patiënten met Myalgische encefalomyelitis/Chronisch vermoeidheidssyndroom”], stelde een nogal verontrustende conclusie voor: zelfs in rusttoestand – zelfs wanneer de aerobe energieproductiesystemen van de deelnemers niet onder druk stonden – konden hun systemen het niet bijbenen.

Staci Stevens van Workwell heeft gerapporteerd dat zelfs een zeer lichte inspanning ertoe leidt dat sommige personen met ME/cvs hun aerobe capaciteit overschrijden. Als dat in rust gebeurde bij een aanzienlijk deel van de patiënten, dan wees de Franse studie inderdaad op iets verontrustends. Het betekende dat er geen enkele verlichting van de klachten (vermoeidheid, pijn) die gepaard gaan met een afhankelijkheid van het toxische anaerobe energieproductiesysteem, mogelijk was – zelfs niet in rust.

Elevated blood lactate in resting conditions correlate with post-exertional malaise severity in patients with Myalgic encephalomyelitis/Chronic fatigue syndrome. Alaa Ghali, Carole Lacout, Maria Ghali, Aline Gury, Anne-Berengere Beucher, Pierre Lozac’h, Christian Lavigne & Geoffrey Urbanski Scientific Reports volume 9, Article number: 18817 (2019).

[“Verhoogd lactaatniveau in het bloed in rusttoestand correleert met de ernst van de postexertionele malaise bij patiënten met Myalgische encefalomyelitis/Chronisch vermoeidheidssyndroom”]

Deze zeer zeldzame Franse studie naar ME/cvs werd uitgevoerd tussen 2011 en 2017 en werd uitgebreid tot 123 patiënten, die allemaal voldeden aan de Internationale Consensuscriteria [ICC] voor ME.

Ze blijkt zeer goed gecontroleerd te zijn geweest. De deelnemers werden de avond voordien opgenomen in het universitair ziekenhuis Angers-France. Er werd ’s morgens bloed afgenomen (dan volgde na een maaltijd na een vastenperiode van zestien uur) en daarna nog zeven keer gedurende de dag. Tijdens hun verblijf waren voeding en activiteitsgraad strak gereguleerd.

De volgende tests werden uitgevoerd: bloedlactaat, immunologische analyse, screening op infectieziekten voor HIV, hepatitis B en C, ziekte van Lyme, enterovirus, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae, zink in het serum, 25-hydroxyvitamine D, cortisol in het plasma, testosteron, onderzoeken naar ijzer, vitamine B12 in plasma en folaat in serum, volledig bloedbeeld en differentiaal, erytrocytbezinkingssnelheid, elektrolyten, calcium, fosfaat, nuchtere glucose, C-reactieve proteïne, leverfunctie, eiwitelektroforese in serum, nierfunctie, schildklierfunctie, en creatine-kinase.

De resultaten

Er werden twee verschillende groepen ME/cvs-patiënten gevonden: bij 45% van de deelnemers werd ten minste één keer verhoogde bloedlactaatniveaus (≥2 mmol/L) gevonden, terwijl 55% een constant normaal lactaatniveau had (<2 mmol/L). ( Volgens UC Davis is het normale lactaatgehalte in het bloed in rust 1-2 mmol/L).

Let op het enorme verschil in het lactaatgehalte in het bloed over de tijdstippen (T1-T8).

Een nauwkeuriger blik op de resultaten bracht echter een aantal verrassingen met zich mee. Het bleek dat een verhoogd lactaatgehalte in het bloed in rust helemaal niet de norm was – zelfs niet bij de groep met een hoog lactaatgehalte. Meestal was zelfs bij hen het lactaatgehalte in het bloed normaal.

Bekijk eens de resultaten van de eerste tien deelnemers in de hoge lactaatgroep. Merk op hoezeer de metingen op en neer springen. Vaak verschijnen hoge lactaatniveaus naast wat abnormaal lage lactaatniveaus lijken te zijn. (Slechts één persoon in het onderzoek had op elk moment een abnormaal hoog lactaatniveau). Hoewel er verhoogde lactaatwaarden gevonden werden, waren normale lactaatwaarden de norm.

Ongeveer 52 van de tests lieten hoge lactaatniveaus zien, maar ongeveer dubbel zoveel lieten lactaatniveaus zien die lager waren dan wat als normaal wordt beschouwd voor een rusttoestand. (Was er ook een lage lactaatgroep aanwezig?)

Op één bepaald tijdstip, echter – 1 uur na een maaltijd na een vastenperiode van 16 uur – bleken de lactaatwaarden in het bloed consistent boven het normale niveau te liggen. Iets aan dat tijdstip lijkt een groot aantal mensen met ME/cvs consequent te hebben geprikkeld.

De groep met hogere lactaat

Er was zeker en vast een groep met een hoger lactaatniveau. Het melkzuurgehalte van de groep met een hoog lactaat was op ieder tijdstip significant verhoogd vergeleken met de groep met een normaal lactaat. Zelfs al waren hun lactaatniveaus in het bloed niet consistent verhoogd (d.w.z. > 2 mmol/L) in rust, dan nog waren ze significant hoger ten opzichte van de andere groep.

Bovendien, hoewel de groep met een hoog lactaat niet meer vermoeidheid ondervond, bleek dat ze meer pijn hadden: een significant groter deel van de groep had ernstigere PEM-symptomen dan in de groep met een normaal lactaat.

Het bloedlactaatraadsel

Met zoveel vraagtekens trok ik naar Mark VanNess, een inspanningsfysioloog van Workwell die aan veel ME/cvs-studies heeft meegewerkt. Hoe zit het met alle schommelingen in het lactaatniveau, vroeg ik. Hoe kwam het dat het melkzuurgehalte op een bepaald tijdstip wel, maar op een ander tijdstip niet verhoogd was? En hoe zit het met al die lage lactaatwaarden – wat betekende dat?

Aangezien het lactaatgehalte in het bloed door verschillende processen wordt beïnvloed, was het moeilijk te begrijpen wat een bepaalde meting betekent.

Mark kon me de antwoorden op die vragen niet geven – het bleek dat niemand dat kan, maar hij legde wel uit waarom. Het is gemakkelijk om lactaat in het bloed te verzamelen en te meten, maar het is erg lastig om het nauwkeurig te interpreteren. De Franse publicatie suggereerde dat het hogere melkzuurgehalte in het bloed een mitochondriale disfunctie zou kunnen betekenen, maar er zijn ook andere mogelijke verklaringen voor.

De lactaatwaarden in het bloed kunnen door een aantal processen worden beïnvloed:

• Lactaatopname door de spieren – Omdat de lactaatniveaus in het bloed een saldo vormen tussen de lactaatproductie door de spier en de lactaatopname door de aangrenzende spiervezels, kan een hoog lactaatniveau in het bloed wijzen op een hoge lactaatproductie door de spier of op een verminderde lactaatopname.
• Lactaatopname door de lever en andere weefsels – Omdat de lever en andere weefsels ook lactaat uit het bloed opnemen om energie te produceren (ja, lactaat wordt gebruikt als energiesubstraat), kunnen problemen met de opname van lactaat door de lever (of andere weefsels) leiden tot een verhoogde lactaatspiegel in het bloed.
• Beschadigde trage spiervezels – Snelle spiervezels produceren lactaat, terwijl trage spiervezels juist lactaat gebruiken. Er is de hypothese dat problemen met de energieproductie in de trage spiervezels van ME/cvs-patiënten tot gevolg zou kunnen hebben dat ze meer gebruik maken van de lactaatproducerende snelle spiervezels – zelfs bij minder intensieve lichaamsbeweging.
• Gewijzigde enzymactiviteit in de mitochondriën – Twee enzymen – lactaatdehydrogenase (LDH) en pyruvaatdehydrogenase (PDH) – zetten pyruvaat om in ofwel lactaat ofwel acetyl-CoA. Als het LDH-enzym overheerst bij ME/cvs, zoals wordt vermoed, dan zal er meer lactaat aangemaakt worden.
• Storende variabele! – Lactaatniveaus zijn afhankelijk van zoveel factoren dat het interpreteren van afzonderlijke metingen een lastige opgave is. De optimale lactaatstudie onderwerpt patiënten aan verschillende niveaus/soorten van activiteit en vergelijkt vervolgens de lactaatniveaus.

Uiteindelijk kan een aantal factoren (verhoogde lactaatproductie, verminderde opname, gewijzigde tolerantie, verhoogde of verminderde stofwisseling) leiden tot verhoogde (of verlaagde) lactaatniveaus in het bloed. In feite is het mogelijk dat dit allemaal gebeurt in de ene of de andere subgroep van ME/cvs-patiënten.

Een laatste complicatie betreft het onvermogen van sedentaire personen om lactaat even efficiënt te gebruiken als mensen die aan lichaamsbeweging doen. De sedentaire toestand die gepaard gaat met ME/cvs, zou een bepaald effect kunnen hebben op het melkzuurgehalte in het bloed.

Conclusie

In deze studie bleek dat er met tussenpozen een verhoogd lactaatniveau (vooral op een specifiek tijdstip) optrad bij een grote subgroep (45%) van ME/cvs-patiënten, zelfs als ze in rust waren. Deze groep had ook consequent hogere lactaatniveaus dan de groep met normale lactaten. Het grootste deel van hun lactaatniveaus in rust lag echter binnen het normale bereik.

Er zijn jammer genoeg geen gemakkelijke antwoorden. Ik heb de neiging om een verhoogd bloedlactaat enkel te koppelen aan mitochondriale en energieproductieproblemen, maar ze kunnen ook duiden op problemen met de opname van lactaat in de lever of in de spieren of op problemen met trage spiervezels. Er moet meer onderzoek worden gedaan om te ontrafelen wat er eventueel gebeurt met deze eenvoudig te verzamelen maar moeilijk te begrijpen metingen bij ME/cvs.

© Health Rising. Vertaling Els, redactie Zuiderzon en Abby, ME-gids.

Lees ook

• Noorse tweedaagse inspanningsstudie bij ME/cvs: cruciale nieuwe factor m.b.t. inspanningsintolerantie
• Verhoogd ventriculair lactaat bij zowel chronisch vermoeidheidssyndroom als fibromyalgie
• Studie suggereert dat “slechte energie” een kernprobleem is bij ME/cvs en fibromyalgie
• Lactaat – Is het overal aanwezig bij ME/cvs en fibromyalgie?
• Zit melkzuuracidose achter veel symptomen van ME/CVS en fibromyalgie?
• Hoe naar de badkamer gaan zwaarder kan zijn dan het lopen van een marathon: Een casus van een arts met ME/CV