Donderdag 19 september is de vijfentwintigste uitzending van Wetenschap voor Patiënten op initiatief van de ME/cvs Vereniging met Prof. Visser te bekijken. Het thema van deze uitzending is:
ME/cvs & bloeddoorstroming van de hersenen
Bekijk de video (11:53) door op onderstaande afbeelding te klikken:
http://www.youtube.com/watch?v=pEkt6azOtUg
Prof. Dr. Visser geeft antwoord op vragen m.b.t. ME/cvs en Bloeddoorstroming van de hersenen.
0.15 Waar komt het gevoel van duizeligheid vandaan?
2.26 Is er een verklaring te geven voor de abnormale daling van de bloeddoorstroming?
4.11 Hoe kan de bloeddoorstroming van de hersenen worden gemeten?
10.37 Wat kun je aan een verminderde bloeddoorstroming van de hersenen doen?
Disclaimer: Deze video bevat geen diagnostische of therapeutische informatie over uw eigen medische situatie. Het kan nooit ter vervanging dienen van een persoonlijk consult. Leg vragen, klachten of symptomen tijdig voor aan uw behandelend arts. (Lees meer op http://bit.ly/R5Mwzj)
Hou het forum in de gaten wanneer er chatmogelijkheid is met Prof. Visser om vragen te stellen: Normaal gezien is er chatmogelijkheid steeds daags nadien, vrijdag, van 17u tot 17.30u!
Vragen kunnen steeds worden gemaild naar wvp@me-cvsvereniging.nl of twitter naar @WvPatienten.
Transcript College 25:
ME & Bloeddoorstroming van de hersenen
Webcollege van Prof. Dr. F. Visser, uitgezonden op 19 september 2013
gevolgd door vragen en antwoorden
Waar komt het gevoel van duizeligheid vandaan?
In dit college wil ik graag de doorstroming van de hersenen bespreken.
Eén van de klachten die mij eigenlijk meteen vanaf het begin opviel, was dat patiënten heel vaak last hadden van duizeligheid. Niet alleen bij het overeind komen, dat hebben gezonde mensen ook relatief vaak, maar ook als zij langer stil stonden, liepen of na wat voor inspanning ook. Zo zeer zelfs dat patiënten, als ze daar niet goed op letten, flauw van konden vallen. Dat is een abnormaal fenomeen.
In het algemeen is de oorzaak van duizeligheid dat de bloedstroom naar de hersenen even tekort schiet op het moment dat iemand duizelig wordt. Tenminste als we praten over de bloedstroom, en als cardioloog ben je met het hart en de bloedvaten bezig. Dat is de reden dat ik daar verder in gedoken ben.
Overigens is het wel heel opvallend, dat ondanks het feit dat naar mijn ervaring meer dan 50% van de mensen klachten heeft van duizeligheid bij het overeind komen, staan, lopen enzovoorts, het maar heel summier aan bod komt in de richtlijnen, zoals bijvoorbeeld in de nieuwe Internationale Consensus Criteria. In het laatste criterium, criterium D, dat over transportcapaciteit en energieproductie gaat, staat van al die criteria dan nog iets geschreven over duizeligheid.
Wat mij betreft krijgt het niet de plaats die het verdient binnen de criteria. Zoals ik straks zal laten zien, zijn er toch ook belangrijke afwijkingen gevonden bij dit soort patiënten.
Is er een verklaring te geven voor de abnormale daling van de bloeddoorstroming?
Eigenlijk is dat op dit moment grotendeels onbekend. Ikzelf denk dat er meerdere verklaringen voor zijn.
De eerste verklaring is dat de hersenzenuwen betrokken zijn bij de regeling van de bloedstroom die naar de hersenen gaat. Daar kan ook een afwijking in zijn. De regeling van de bloedstroom wordt dan niet goed afgestemd op bijvoorbeeld de behoefte van de hersenen zelf.
Ten tweede, en dat heb ik al eerder gezegd, kan een andere verklaring zijn dat de hoeveelheid bloed in het lichaam minder is. Je kunt je wel voorstellen dat als iemand gaat staan of lopen, er meer bloed naar de benen moet en dat zou wel eens ten koste kunnen gaan van de bloedvoorziening van het hoofd.
Ten derde heb ik ook nog ontdekt, dat als je bij een kanteltafeltest kijkt naar de hoeveelheid bloed die terugkomt bij het hart vanuit de benen en buik, die verminderd is. Hoewel ik daar nog geen exacte getallen over heb, heb ik wel de indruk dat dat waarschijnlijk ook weer samenhangt met de verminderde hoeveelheid bloed. Over de reden dat er bij de patiënten gemiddeld minder bloed terugkomt bij het hart vanwege het feit dat het in buik en benen achterblijft, kunnen we op dit moment alleen maar speculeren.
Hoe kan de bloeddoorstroming van de hersenen worden gemeten?
De bloeddoorstroming van de hersenen kan met allerlei ingewikkelde en dure apparatuur gemeten worden, zoals met MRI, met Positron Emission Tomography (PET), en met Single-Photon Emission Computed Tomography, ofwel SPECT genoemd. Dat zijn allemaal dure en ingewikkelde onderzoeksmethoden. De laatste twee maken ook gebruik van radioactiviteit.
Maar er is nog een andere methode, een veel simpelere methode, en dat is het meten van de bloeddoorstroming met behulp van echografie. Dat onderzoek heb ik bij een groot aantal patiënten uitgevoerd in verschillende houdingen. Ik heb het liggend, zittend en staand gemeten, tijdens de kanteltafeltest en zelfs bij inspanning. In het volgende stukje zal ik wat meer in detail treden over hoe ik dat gedaan heb en wat de resultaten zijn.
Daarbij horen twee figuren.
De eerste figuur laat zien hoe het verloop is van de bloedvaten die naar het hoofd gaan. Het betreft slagaders. Er zijn in feite vier slagaders van het hart bij de doorstroming van de hersenen betrokken. Op dit figuur ziet u in rood aangegeven dat er vanuit helemaal beneden in de borstkas links en rechts vaten naar de hals lopen. Ze worden arteria carotis externa en interna genoemd. De arteria carotis interna is de slagader die naar de hersenen gaat, en ligt aan de voorzijde. Vaag zie je aan de achterkant nog twee andere slagaders lopen, de arteria vertrebralis. Die lopen links en rechts aan de achterzijde, als het ware door een gat in de uitsteeksels van de halswervels. Deze vier slagaders voorzien de hersenen van het bloed.
Hoe kun je dat nu meten? Zoals ik al zei, kan dat met behulp van echografie. Op de rechterzijde van het plaatje is te zien dat de opnamekop van het echoapparaat over de slagader wordt gelegd. Een echografie berust op niets anders dan het uitzenden en ontvangen van geluidsgolven. Op die manier kun je beelden van de slagaders die naar het hoofd gaan in kaart brengen.
De volgende figuur laat een voorbeeld van een opname zien.
U ziet twee opnames op deze figuur, eentje aan de linkerkant en eentje aan de rechterkant. Links is een meting terwijl de patiënt ligt en rechts tijdens een kanteltafeltest nadat hij overeind gezet is. Bovenin zie je een oranje figuur.
Dat is de weergave van de bloedstroom in de halsslagader. In dit geval betreft het de arteria carotis interna. Het is een beetje merkwaardige weergave, maar aan de rechterzijde is de borstkas aangegeven en aan de linkerzijde het hoofd. Halverwege de borstkas en het hoofd kun je de slagader meten, en in die slagader kun je met name de bloedstroomsnelheden bepalen. Die bloedstroomsnelheden worden weergegeven in het onderste deel van de figuur. Je ziet dat de bloedstroomsnelheden, in het geel aangegeven, toenemen en daarna weer afnemen. Dat gebeurt cyclisch. Die toe- en afname is puur gekoppeld aan de activiteit van het hart. Als het hart bloed uitpompt, komt er plotseling meer bloed in de halsslagaders. Dat neemt daarna weer af tot de volgende hartslag.
Aan de linkerzijde is de liggende situatie weergegeven, aan de rechterzijde zie je een opname van dezelfde patiënt, maar dan tijdens het kantelen. Je ziet met name in die bloedstroomsnelheden-figuur aangegeven dat na het kantelen de bloedstroomsnelheid beduidend lager is ten opzichte van de liggende situatie. Bij deze patiënt ging het om een afname van ik dacht 23%. Je ziet dat er bij het kantelen een afname is van de bloedstroom van 23%. Dat is aanzienlijk, en meer dan bij gezonde mensen is geconstateerd.
Op deze manier kan je de bloedstroomsnelheden op allerlei manieren weergeven. Ik heb dat bij een groot aantal patiënten gedaan. Eerst heel simpel terwijl zij lagen of zaten. Dan zie je dat de bloedstroom gemiddeld rond 12% afneemt bij een zittende houding ten opzicht van een liggende. Eigenlijk is dat heel merkwaardig. Je zet iemand alleen maar met zijn bovenlichaam verticaal en je ziet al een afname van gemiddeld 12%. Als patiënten gaan staan, actief gaan staan zonder een kanteltafeltest, is die afname 18% en bij de kanteltafeltest is de afname 19%. Dat zijn dus veel grotere afnamen dan je zou verwachten op grond van wat bekend is in de literatuur.
Als je gaat staan, dan mag de bloedstroom bijvoorbeeld maximaal zo’n 10 tot 12% afnemen. Als je gaat zitten dan mag de bloedstroom maximaal 5 tot 9% afnemen. Bij ME/cvs patiënten komt met andere woorden een afname van de bloedstroom veel meer voor dan je verwacht op grond van de medische literatuur.
Wat kun je aan een verminderde bloeddoorstroming van de hersenen doen?
Wat kan er op dit moment aan een vermindering van de doorstroming van de hersenen worden gedaan? Dit is allemaal nog nieuw en eigenlijk komt het erop neer dat er op dit moment absoluut geen medicamenten voor handen zijn die een verbetering zouden kunnen geven van de bloeddoorstroming van de hersenen.
Er zijn wel wat spaarzame onderzoekingen over enkele medicamenten, maar het is zeker geen uitgekristalliseerd gebeuren. Eigenlijk kun je er medicamenteus nog weinig aan doen. Op dit moment is het allerbelangrijkste dat iemand zich bewust moet zijn van de klachten zoals duizeligheid die daarbij kunnen optreden, en dat die klachten een voorbode kunnen zijn van erger, zoals flauwvallen. Dat men daarvoor zeker zijn maatregelen moet nemen.
Bron: © ME/cvs Vereniging, www.me-cvsvereniging.nl
De volgende aflevering (een gastcollege) met dit keer Dr. Vollema is op 3 oktober en heeft als onderwerp: ME/cvs en neuropsychologische verschijnselen.
Lees/Bekijk ook:
- Wetenschap voor Patiënten gaat online van start over ME.
- WvP: afl.1. Is ME en/of CVS een ziekte? (Prof Dr. K. De Meirleir) (1/11/2012)
- WvP: afl.2. Kan ME worden gediagnosticeerd? (Prof. Dr. K. De Meirleir) (9/11/2012)
- WvP: afl.3. Is ME erfelijk? (Prof. Dr. K. De Meirleir) (16/11/2012)
- WvP: afl.4. ME en slaapproblemen (Prof. Dr. K. De Meirleir) (23/11/12)
- WvP: afl.5. ME en pijn (Prof. Dr. K. De Meirleir) (30/11/12)
- WvP: afl.6. ME en hormonen (Prof. dr. K. De Meirleir) (7/12/12)
- WvP: afl.7. ME en het immuunsysteem (Prof. dr. K. De Meirleir) (14/12/12)
- WvP: afl.8. ME, de bloedsomloop en de hersenen (Prof. dr. K. De Meirleir) (21/12/12)
- WvP: afl.9. ME en maag/darmproblemen (Prof. dr. K. De Meirleir) (28/12/12)
- WvP: afl.10. ME, comorbiditeit en uitsluitingscriteria (Prof. dr. K. De Meirleir) (4/1/13)
- WvP: afl.11. Bestaan en oorzaken van ME (Prof. dr. K. De Meirleir) (18/1/13)
- WvP: afl.12. Verkeerde & verwante diagnoses, en testen (Prof. dr. K. De Meirleir) (1/2/13)
- WvP: afl.13. Slaap en pijn (Prof. dr. K. De Meirleir) (15/2/13)
- WvP: afl.14. Behandeling (Prof. dr. K. De Meirleir) (1/3/13)
- WvP: afl.15. Remedies en hoop (Prof. dr. K. De Meirleir) (15/3/13)
- WvP: afl.16. Mogelijke behandelingen – Low Dose Naltrexone (Prof. dr. K. De Meirleir) (27/3/13)
- WvP: afl.17. ME en de hersenen (Prof. dr. K. De Meirleir) (12/4/2013)
- WvP: afl.18. ME en de Th1, Th2 en Th17-cellen (Prof. dr. K. De Meirleir) (26/4/13)
- WvP: afl.19. Subgroepen van patiënten met ME (Prof. dr. K. De Meirleir) (9/5/13)
- WvP: afl.20. Zin en onzin van testen (Prof. dr. K. De Meirleir) (24/5/13)
- WvP: afl.21. ME & het hart (Prof. Dr. F. Visser) (13/6/13)
- WvP: afl.22. ME & hartkloppingen (Prof. Dr. F. Visser) (27/6/13)
- WvP: Transcript Chatsessie met Prof. Visser over ME (12/7/13)
- WvP: afl.23. ME & hartritmestoornissen (Prof. Dr. F. Visser) (22/8/13)
- WvP: afl.24. ME & POTS (Prof. Dr. F. Visser) (5/9/13)
Alle transcripten van voorgaande afleveringen zijn bij het betreffende college online te lezen of een PDF van alle colleges kunt u hieronder downloaden:
Deze transcripten werden door de © ME/cvs Vereniging beschikbaar gesteld, inclusief de vraag- en antwoordsessies indien er chatmogelijkheid was.
