Dinsdag 7 april is de negenenvijftigste uitzending van Wetenschap voor Patiënten op initiatief van de ME/cvs Vereniging met Prof. Alan Light te bekijken met als thema:

Genen en genexpressie

In dit college (9:44) vertelt Prof. Alan Light over genen en gen-expressie.

0.24 min Wat wordt er precies met gen-expressie bedoeld?

2.04 min Wat is een gen?

3.04 min Welke genen spelen een rol bij ME/cvs en hoe?

6.32 min Is ME/cvs een erfelijke aandoening?

7.56 min Worden er nog steeds nieuwe belangrijke genen ontdekt?

59. Genes & gene-expression / Genen en gen-expressie – Prof. Alan Light

https://www.youtube.com/watch?v=ghUtM44yfm0

Disclaimer: Deze video bevat geen diagnostische of therapeutische informatie over uw eigen medische situatie. Dit kan nooit ter vervanging dienen van een persoonlijk consult. De eventueel door de spreker genoemde medicijnen noemt hij op eigen verantwoordelijkheid. Leg vragen, klachten of symptomen tijdig voor aan uw behandelend arts. (Lees meer op http://www.wetenschapvoorpatienten.com)

Abonneer je op het kanaal Wetenschap voor Patiënten van de ME/cvs Vereniging om de nieuwste colleges te ontvangen of zie de uitzendplanning op de website van de ME/cvs Vereniging. 

Hou de uitzendplanning (cf. supra of zie onze kalender) in de gaten wanneer er chatmogelijkheid is om vragen te stellen. Vragen kunnen worden gemaild naar wvp@me-cvsvereniging.nl of twitter naar @WvPatienten.

Transcript College 59: Genen en genexpressie

Webcollege van Prof. Alan Light, uitgezonden op 7 april 2015

Wat wordt er precies met gen-expressie bedoeld?

Gen-expressie is iets anders dan wat men doorgaans verstaat onder genetica en genomics. Je hebt DNA, de ruggengraat voor alle eiwitten die in je lichaam aangemaakt worden. Maar dat DNA moet eerst worden overgezet of omgezet naar RNA. Het is de RNA die daarna direct de eiwitten in de cellen aanmaakt. De hoeveelheid RNA die wordt aangemaakt, is de gen-expressie waar we naar kijken. Normaal ligt het DNA vast, het verandert niet tijdens je leven. Het RNA kan echter enorm veranderen. De RNA-niveaus kunnen wel verduizendvoudigen. De hoeveelheid eiwitten die gemaakt wordt van een enkel gen dat deel uitmaakt van je DNA kan enorm variëren, afhankelijk van veel verschillende factoren. Bij sommige genen kan de gen-expressie bijvoorbeeld veranderen doordat het buiten warm is, of bij een ander gen omdat je een zware maaltijd hebt gegeten. Sommige genen veranderen helemaal niet veel. Dus bij onze experimenten keken we naar gen-expressie die maar een momentopname was van het exacte aantal soorten eiwitten van een bepaald type die je aanmaakt op dat moment.

Wat is een gen?

De vraag wat nu precies een gen is, wordt momenteel steeds ingewikkelder. We dachten altijd dat DNA een specifiek eiwit aanmaakte dat een specifiek fenotype veroorzaakte, dus iets wat we konden zien. Bijvoorbeeld dat je huid blank of donker is. Dat was de definitie van een gen. Maar nu weten we dat er vele eiwitten zijn die alleen bestaan om de mate van gen-expressie te beheersen die een gen heeft. Nog erger, sommige ervan hoeven niet eens eiwitten te zijn. Sommige kunnen alleen RNA zijn. De exacte definitie van een gen wordt dus voor mij en voor vele anderen eigenlijk steeds meer een vraag. Een gen is niet meer wat wij dachten dat het was.

Welke genen spelen een rol bij ME/cvs en hoe?

We gingen dit gebied van ME/cvs onderzoeken omdat we echt meer wilden weten over vermoeidheid. Het geval wilde dat we acht jaar geleden ontdekten hoe wij eigenlijk tegen vermoeidheid aan moesten kijken. Ik wilde dit al dertig jaar bestuderen, maar dat was niet mogelijk omdat we niet wisten hoe we de neuronen konden activeren die het signaal voor vermoeidheid doorgaven. Toen ontdekten we precies welke genen belangrijk waren voor de aanmaak van de receptoren die de signalen voor vermoeidheid detecteren en naar de hersenen sturen. Zodoende konden we plotseling op een heel andere manier tegen vermoeidheid aankijken. We konden exact kijken naar de genen die daadwerkelijk betrokken waren bij vermoeidheid. Dit leidde er een aantal jaren later toe naar ME/cvs te kijken, omdat we dachten dat we daar wellicht een aanwijzing konden vinden hoe het vermoeidheidssysteem bij mensen precies werkt. En we wisten dat er ergens iets niet goed afgestemd was, dat er iets mis was maar we wisten niet wat. De genen waar we eerst naar keken bij ME/cvs waren de genen waarvan we hadden geleerd dat ze bij experimenten met muizen nauw verbonden waren met het detecteren van vermoeidheid en het signaleren naar het brein dat er vermoeidheid optrad. Zoals ik u kan laten zien op een aantal sheets bevatten sommige van deze genen bijvoorbeeld de zogenaamde ASIC’s. Dat zijn zuur detecterende ionenkanalen.

We wisten dat zuren belangrijk zijn om de spier een signaal af te laten geven aan de neuronen in de spier zodat die een signaal naar de hersenen kunnen sturen dat je spieren werken. Andere genen staan in verband met de adrenerge receptoren. De adrenerge receptoren zijn erg belangrijk voor het controleren van de bloedstroom. Als je je inspant, bouw je in je spieren een reeks metabolieten op. Een verhoogde bloedstroom spoelt de metabolieten weg. Metabolieten signaleren normaal gesproken vermoeidheid. De activatie van de adrenerge receptoren zorgt ervoor dat ze bij normale personen worden weggespoeld. We zagen dat dit bij ME/cvs niet gebeurt maar dat is een ander verhaal. We keken daarom naar andere genen, omdat we bij mensen niet direct naar de neuronen konden kijken. Niemand vindt het leuk als zijn neuronen worden verwijderd want die groeien namelijk niet meer aan. Dus besloten we om naar het immuunsysteem te kijken.

Het immuunsysteem zoals we dat kennen, registreert hoe erg vermoeid je bent. We hielden er daarom rekening mee dat deze receptoren dezelfde waren en dat waren ze. Omdat we naar immuuncellen keken, wilden we ook weten wat ze bij ME/cvs-patiënten deden. Daar was al eerder naar gekeken, dus we hadden al een vermoeden dat sommige van deze immuungenen betrokken waren bij ME/cvs. Want al bij een aantal studies bleken die te zijn veranderd. In elk geval in enkele studies die wij deden.

Is ME/cvs een erfelijke aandoening?

In eerste instantie keken we of ME/cvs een erfelijke aandoening kon zijn. We hebben veel geluk hier bij de Universiteit van Utah dat we de Utah bevolkingsdatabase hebben, die ons in staat stelt om naar een aantal families te kijken en om te proberen te achterhalen of een aandoening erfelijk is of niet. Een van de onderzoekers hier heeft het borstkanker-gen ontdekt: Lisa Cannon-Albright, samen met haar echtgenoot Derick Albright. We keken naar ME/cvs-patiënten en probeerden te achterhalen of het in deze families veelvuldig voorkwam, zodanig dat het een indicatie zou zijn voor een erfelijke component bij ME/cvs. In de Utah bevolkingsdatabase vonden we inderdaad op zijn minst drie families met een grotere frequentie, wat aangaf dat in ieder geval in sommige gevallen, waarschijnlijk bij een minderheid, ME/cvs direct erfelijk is. Wij geloven daarom zeker dat aanleg of een verhoogde risicofactor erfelijk is.

Worden er nog steeds nieuwe belangrijke genen ontdekt?

De vraag is of we eigenlijk al begonnen zijn met het bepalen van de genen die echt een rol spelen bij ME/cvs. Tot nu toe hebben we er genen uit gepikt waarvan we wisten dat ze heel specifiek verband hielden met de symptomen van ME/cvs en ook fibromyalgie. We hebben die genen eruit gepikt omdat ze een eenvoudig doelwit waren en we ze kenden. We wilden ook kijken naar de genen die niet alleen bij de symptomen betrokken waren, maar ook bij het ontstaan en de oorzaak van ME/cvs. Recentelijk hebben we een studie afgerond waarbij we keken naar 46 genen, waarvan we denken dat sommige de oorzaak zijn van het syndroom, maar we willen naar nog veel meer ervan kijken. Momenteel doen we experimenten waarbij gekeken wordt naar eigenlijk alle genen met expressie in de immuuncellen maar ook in andere weefsels, om te kijken of we vast kunnen stellen of er andere specifieke genen zijn die ME/cvs kunnen veroorzaken, of tenminste enkele van de symptomen of comorbiditeiten die we zien bij deze aandoeningen. Die studies zijn nog bezig, dus er valt nog veel te leren.

Bron: © ME/cvs Vereniging, www.me-cvsvereniging.nl 

De volgende aflevering met Dr. Light is gepland 21 april en heeft als onderwerp “College 60: genexpressie markers bij ME/cvs”

Lees/Bekijk ook: 

• Wetenschap voor Patiënten gaat online van start over ME.
• WvP: afl.1. Is ME en/of CVS een ziekte? (Prof Dr. K. De Meirleir) (1/11/2012)  
• WvP: afl.2. Kan ME worden gediagnosticeerd? (Prof. Dr. K. De Meirleir) (9/11/2012)
• WvP: afl.3. Is ME erfelijk? (Prof. Dr. K. De Meirleir) (16/11/2012) 
• WvP: afl.4. ME en slaapproblemen (Prof. Dr. K. De Meirleir) (23/11/12)
• WvP: afl.5. ME en pijn (Prof. Dr. K. De Meirleir) (30/11/12) 
• WvP: afl.6. ME en hormonen (Prof. dr. K. De Meirleir) (7/12/12) 
• WvP: afl.7. ME en het immuunsysteem (Prof. dr. K. De Meirleir) (14/12/12) 
• WvP: afl.8. ME, de bloedsomloop en de hersenen (Prof. dr. K. De Meirleir) (21/12/12) 
• WvP: afl.9. ME en maag/darmproblemen (Prof. dr. K. De Meirleir) (28/12/12) 
• WvP: afl.10. ME, comorbiditeit en uitsluitingscriteria (Prof. dr. K. De Meirleir) (4/1/13) 
• WvP: afl.11. Bestaan en oorzaken van ME (Prof. dr. K. De Meirleir) (18/1/13) 
• WvP: afl.12. Verkeerde & verwante diagnoses, en testen (Prof. dr. K. De Meirleir) (1/2/13) 
• WvP: afl.13. Slaap en pijn (Prof. dr. K. De Meirleir) (15/2/13)
• WvP: afl.14. Behandeling (Prof. dr. K. De Meirleir) (1/3/13) 
• WvP: afl.15. Remedies en hoop (Prof. dr. K. De Meirleir) (15/3/13) 
• WvP: afl.16. Mogelijke behandelingen – Low Dose Naltrexone (Prof. dr. K. De Meirleir) (27/3/13) 
• WvP: afl.17. ME en de hersenen (Prof. dr. K. De Meirleir) (12/4/2013) 
• WvP: afl.18. ME en de Th1, Th2 en Th17-cellen (Prof. dr. K. De Meirleir) (26/4/13) 
• WvP: afl.19. Subgroepen van patiënten met ME (Prof. dr. K. De Meirleir) (9/5/13)
• WvP: afl.20. Zin en onzin van testen (Prof. dr. K. De Meirleir) (24/5/13) 
• WvP: afl.21. ME & het hart (Prof. Dr. F. Visser) (13/6/13) 
• WvP: afl.22. ME & hartkloppingen (Prof. Dr. F. Visser) (27/6/13)
  
• WvP: Transcript Chatsessie met Prof. Visser over ME  (12/7/13) 
• WvP: afl.23. ME & hartritmestoornissen (Prof. Dr. F. Visser) (22/8/13) 
• WvP: afl.24. ME & POTS (Prof. Dr. F. Visser) (5/9/13) 
• WvP: afl.25. ME & de bloeddoorstroming van de hersenen (Prof. Dr. F. Visser) (19/9/13) 
• WvP: afl.26. ME/cvs & neuropsychologische of cognitieve verschijnselen (Dr. Vollema) (3/10/13) 
• WvP: afl.27. ME/cvs en orthostatische intolerantie (Prof. Visser) (17/10/13)
• Trailer Wetenschap voor Patiënten 2014 – ME/cvs Vereniging 
• WvP: afl.28. Interview met kinderarts Dr. Nigel Speight (7/1/14) 
• WvP: afl.29. Wat is ME en wat is CVS? (kinderarts Dr. Speight) (14/1/14)
• WvP: afl.30. Diagnostische handvatten voor ME (kinderarts Dr. Speight) (14/1/14) 
• WvP: afl.31. ME en het verloop van de ziekte (kinderarts Dr. Speight) (29/1/14) 
• WvP: afl.32. ME en kinderen (deel 1) (kinderarts Dr. Speight) (29/1/14) 
• WvP: afl.33. ME en kinderen (deel 2) (kinderarts Dr. Speight) (11/2/14) 
• WvP: afl.34. ME: Toekomst en hoop (kinderarts Dr. Speight) (11/2/14) 
• WvP: afl.35. Introductie. Ervaring met ME (Dr. Shepherd) (25/2/14) 
• WvP: afl.36. Wat is het verschil tussen ME en CVS? (Dr. Shepherd) (25/2/14) 
• WvP: afl.37. Hoe wordt de diagnose ME gesteld? (Dr. Shepherd) (11/3/14) 
• WvP: afl.38. Uitlokkende factoren van ME (Dr. Shepherd) (25/3/14) 
• WvP: afl.39. ME, inspanning en de mitochondriën (Dr. Shepherd) (7/4/14) 
• WvP: afl.40. ME en mogelijke behandelingen (Dr. Shepherd) (21/4/14) 
• WvP: afl.41. ME: Veelbelovende ontdekkingen en onderzoeken (Dr. Shepherd) (5/5/14) 
• WvP: afl.42. Stand van zaken betreffende ME (Dr. Shepherd) (19/5/14) 
• WvP: afl.43. Introductie – ervaring met ME (Prof. Dr. Julia Newton) (3/6/14) 
• WvP: afl.44. Neurocognitieve problemen bij ME (Prof. Dr. Julia Newton) (3/6/14) 
• WvP: afl.45. ME en de bloedsomloop (Prof. Dr. Julia Newton) (17/6/14) 
• WvP: afl.46. ME: de stofwisseling en de spieren (Prof. Dr. Julia Newton)  (1/7/14)
  
• WvP: afl.47. ME en slaap (Prof. Dr. Julia Newton) (15/7/14) 
• WvP: afl.48. Ouder worden en ME (Prof. Dr. Julia Newton) (29/7/14) 
• WvP: afl.49. ME en de toekomst (Prof. Dr. Julia Newton) (5/8/14) 
• WvP: afl.50. Introductie. Ervaring met ME (Prof. Leonard Jason) (2/9/14) 
• WvP: afl.51. Criteria en diagnose, deel 1 (Prof. Leonard Jason) (9/9/14) 
• WvP: afl.52. Criteria en diagnose, deel 2 (Prof. Leonard Jason) (9/9/14) 
• WvP: afl.53. ME versus psychische aandoeningen (Prof. Leonard Jason) (23/9/14) 
• WvP: afl.54. Behandeling en omgaan met ME (Prof. Leonard Jason) (7/10/14) 
• WvP: afl.55. Symptomen van ME en behandelingen (Prof. Leonard Jason) (21/10/14) 
• WvP: afl.56. Populatie en maatschappelijke gevolgen (Prof. Leonard Jason) (4/11/14) 
• WvP: afl.57. Toekomst / onderwijs in ME (Prof. Leonard Jason) (18/11/14) 
• WvP: afl.58. Introductie & Uitputting (Prof. Alan Light) (24/3/15)
  

Alle transcripten van voorgaande afleveringen zijn bij het betreffende college online te lezen of een PDF van alle colleges kunt u hieronder downloaden:

• Alle colleges en chatsessies van Prof. De Meirleir
  
• Alle colleges en chatsessies van Prof. Visser
• Alle colleges en chatessies van Dr. Speight 
• Alle colleges en chatsessies van Dr. Shepherd 
• Alle colleges en chatsessies van Prof. Newton 
• Alle colleges en chatsessies van Prof. Jason
  

Deze transcripten werden door de © ME/cvs Vereniging beschikbaar gesteld, inclusief de vraag- en antwoordsessies indien er chatmogelijkheid was.