15 februari 2021.

Afgelopen najaar waren professor Sir Simon Wessely en professor Trudie Chalder coauteurs van een studie die werd gepubliceerd in het Journal of the Royal Society of Medicine. De studie beweerde te bewijzen dat het jarenlang aanbieden van cognitieve gedragstherapie (CGT) aan patiënten met “chronische vermoeidheid” en het “chronisch vermoeidheidssyndroom” bewees dat de interventie een succes was. Ik wees in deze post van augustus vorig jaar al op talloze problemen.

De paper klonk alsof hij bedoeld was om de steun voor CGT te versterken tijdens het ontwikkelingsproces van de nieuwe ME/cvs-richtlijn van het National Institute for Health and Care Excellence. De ontwerprichtlijn, die de aanbeveling van CGT als genezende behandeling schrapte, werd gepubliceerd in november en de definitieve versie wordt verwacht in april. Naast andere methodologische en ethische kwesties, werden in de paper ongegronde causale verbanden gelegd en werden de enorme uitval en het gebrek aan volledig beantwoorde vragenlijsten verdoezeld. Daarom schreven professor Brian Hughes en ik samen een reactie, die we twee weken geleden formeel indienden bij het vakblad via hun online redactioneel systeem.

Vanmorgen hadden we nog steeds geen reactie op het commentaar gekregen, dus schreef professor Hughes rechtstreeks naar de redacteur van het vakblad. Terwijl hij bezig was het commentaar op een website voor preprints te plaatsen, ontving hij een kort bericht van de redacteur waarin het volgende stond: “Ik dank u voor het indienen van uw artikel bij JRSM. Ik heb het met belangstelling gelezen, maar ik vrees dat ik u deze keer geen publicatie kan aanbieden. Het spijt me u te moeten teleurstellen en ik wens u elders veel succes.”

Daarom heb ik het hieronder geplaatst. En hier is de versie op de website voor preprints. We zullen het ook naar de leden van het NICE-comité sturen, voor het geval de CGT-voorstanders deze gebrekkige studie aanhalen om hun standpunt te ondersteunen. Het zou fijn zijn een vakblad te vinden dat bereid is dit soort kritiek te publiceren, maar gelukkig betekent afwijzing tegenwoordig niet meer dat iets niet openbaar kan worden gemaakt.

**********

ANTWOORD OP ADAMSON ET AL. (2020):

“COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR CHRONISCHE VERMOEIDHEID EN CHRONISCH VERMOEIDHEIDSSYNDROOM: UITKOMSTEN VAN EEN GESPECIALISEERDE KLINIEK IN HET VK”

Brian M. Hughes
National University of Ireland, Galway

David Tuller
University of California, Berkeley

Abstract

In deze bespreking bekijken we de paper van Adamson et al., gepubliceerd in de uitgave van oktober 2020 van Journal of the Royal Society of Medicine. De auteurs interpreteren hun gegevens alsof die significante verbeteringen aantonen na cognitieve gedragstherapie in een grote steekproef van patiënten met het chronisch vermoeidheidssyndroom en chronische vermoeidheid. Over het geheel genomen lijdt het onderzoek aan verschillende fundamentele methodologische beperkingen die door de auteurs niet voldoende of helemaal niet worden erkend. Deze omvatten: (a) ambiguïteit van de steekproef; (b) slechte meetmethode; (c) overlevingsbias; (d) ontbrekende gegevens; en (e) gebrek aan een controlegroep. De studie wordt in het bijzonder sterk vertekend door steekproefuitval, waardoor de in het abstract voorgestelde verklaringen misleidend zijn met betrekking tot de feiten en er dus, naar onze mening, dringend een formele gepubliceerde correctie vereist is. Gezien het feit dat de paper is goedgekeurd door meerdere peerreviewers en redacteurs, zetten wij uiteen wat de publicatie ervan ons kan leren over hedendaagse wetenschappelijke publicatiepraktijken.

Reactie op Adamson et al. (2020): “Cognitieve gedragstherapie voor chronische vermoeidheid en chronisch vermoeidheidssyndroom: uitkomsten van een gespecialiseerde kliniek in het Verenigd Koninkrijk”

In de paper van Adamson et al.¹, gepubliceerd in de uitgave van oktober 2020 van Journal of the Royal Society of Medicine, interpreteren de auteurs hun gegevens alsof die significante verbeteringen aantonen na cognitieve gedragstherapie (CGT) in een grote steekproef van patiënten met chronisch vermoeidheidssyndroom (cvs) en chronische vermoeidheid (cv). Naar onze mening zijn hun conclusies misplaatst en ongegrond. De paper en het onderzoek dat erin wordt beschreven, zijn allebei problematisch op verschillende belangrijke vlakken. Zo bevat het abstract – het deel van de paper dat waarschijnlijk het meest door clinici zal worden gelezen – een cruciale fout in de manier waarop de gegevens worden beschreven, en deze fout moet dringend worden gecorrigeerd.

In deze bespreking geven we een kort overzicht van de dringendste kwesties en bespreken we wat de publicatie van dergelijk onderzoek impliceert over de aard en de doeltreffendheid van peerreview in de klinische gedragswetenschap.

Prelude: een opvallende controverse over het hoofd gezien

In hun toelichting op de redenen achter de specifiek op cvs toegespitste versie van CGT die in hun studie werd gebruikt, schrijven Adamson et al. dat de interventie “gebaseerd is op een model dat ervan uitgaat dat bepaalde triggers, zoals een virus en/of stress, vermoeidheidssymptomen uitlokken. Vervolgens worden symptomen onbedoeld in stand gehouden door contraproductieve cognitieve en gedragsgerelateerde reacties” (p. 396). De behandeling bestaat onder andere uit het “aanpakken van contraproductieve overtuigingen die zinvolle veranderingen in de weg kunnen staan” (p. 396).

Deze theorie is in feite nog steeds dezelfde theorie die in 1989, meer dan dertig jaar geleden, werd uiteengezet in een paper door een team met twee van de auteurs van de huidige paper (namelijk de professoren Wessely en Chalder).² Het voornaamste probleem hierbij is dat er onlangs herevaluaties zijn uitgevoerd van belangrijk onderzoek op dit gebied en er steeds meer wordt gezocht naar de onderliggende pathofysiologische processen, en dat deze cognitieve-gedragsbenadering van het chronisch vermoeidheidssyndroom intussen dus heel erg omstreden is geworden.

Het feit dat de auteurs weigeren te erkennen dat hun theorie van dertig jaar geleden momenteel verwikkeld is in een zeer controversieel academisch geschil, is een nalatigheid die grenst aan selectieve verslaggeving over de onderzoeksgeschiedenis. Sinds 1989 heeft een aanzienlijke hoeveelheid empirisch onderzoek een breed scala aan lichamelijke afwijkingen bij patiënten gedocumenteerd. In 2015 citeerde een rapport³ van het Amerikaanse Institute of Medicine (nu de National Academy of Medicine) al dit onderzoek toen het de ziekte beschreef als “een ernstige, chronische, complexe en multisysteemziekte” (p. 209) en weerlegde dat de ziekte psychiatrisch of psychologisch van aard is. Adamson et al. maken echter geen melding van onderzoek dat hun eigen verhaal ondergraaft, alsof ze niet hoeven te anticiperen op, of een antwoord hoeven te voorzien op enkele voor de hand liggende punten van kritiek die hun CGT-benadering wellicht zal aantrekken.

Adamson et al. waren al even selectief in hun korte bespreking van de literatuur over interventies. Een grondige bespreking van dit onderzoek had in het beste geval vrijwel zeker moeten leiden tot een veel gematigdere conclusie over het mogelijke nut van CGT als behandeling voor cvs en aanverwante aandoeningen. Eind 2020 (weliswaar enkele maanden nadat de auteurs hun paper hadden ingediend bij de Journal of the Royal Society of Medicine), publiceerde het Britse National Institute for Health and Care Excellence (NICE) zijn eigen beoordeling van deze literatuur. Na een gedetailleerd onderzoek van 172 CGT-resultaten – bevindingen die vroeger gebruikt waren om de bewering te staven dat CGT een doeltreffende behandeling is voor cvs en aanverwante aandoeningen – classificeerde NICE al het onderzoeksbewijs als van “lage” of “zeer lage” kwaliteit. In de hele literatuur, zoals beoordeeld door NICE, werd geen enkele bewering over de werkzaamheid van CGT ondersteund door bewijs dat de drempel van “lage kwaliteit” overschreed.⁴

De tekortkomingen van de nieuwe paper van Adamson et al. gaan echter veel verder dan een twijfelachtige theoretische veronderstelling of een selectief literatuuronderzoek. In het algemeen lijdt het onderzoek aan verschillende fundamentele methodologische beperkingen die door de auteurs onvoldoende of helemaal niet worden erkend. Deze omvatten: (a) ambiguïteit bij de steekproef; (b) zwakke meting; (c) overlevingsbias; (d) ontbrekende gegevens; en (e) ontbreken van een controlegroep. Gezien deze problemen zijn de door Adamson et al. gerapporteerde bevindingen naar onze mening onbetrouwbaar, omdat ze zeer sterk zijn opgekrikt.

(a) ambiguïteit bij de steekproef: wie waren de deelnemers?

De onderzoekers lijken zelf niet goed te weten of zij onderzoek deden op patiënten met chronische vermoeidheid of patiënten met chronisch vermoeidheidssyndroom. De titel suggereert dat het antwoord beide is, maar de paper zelf verwijst in het algemeen naar cvs en naar de deelnemers als mensen die voldeden aan de cvs-criteria.

Alle 995 deelnemers voldeden aan de criteria van de NICE-richtlijn van 2007 voor wat zij toen CVS/ME noemden. Deze criteria vereisen vier maanden van vermoeidheid. Maar volgens Adamson et al. voldeed slechts 76% aan de Oxford-gevalsdefinitie, die zes maanden vermoeidheid en geen andere symptomen vereist, en slechts 52% aan de CDC-criteria, waarvoor zes maanden vermoeidheid plus vier van de acht andere symptomen vereist zijn. Dit doet de vraag rijzen of 24% van de huidige steekproef slechts tussen vier en zes maanden vermoeidheid had. Dat lijkt moeilijk te begrijpen, gezien het feit dat de deelnemers naar verluidt gemiddeld 6,64 jaar ziek waren.

Evenmin is duidelijk of de betrokken deelnemers last hadden van postexertionele malaise, waarvan algemeen wordt erkend dat het een kernsymptoom van de ziekte is.⁵ Zonder meer informatie is het moeilijk te bepalen hoeveel mensen in deze studie werkelijk cvs hadden, in tegenstelling tot idiopathische cv of een andere ziekte waarvan vermoeidheid een symptoom is.

(b) Zwakke meting: hoe betrouwbaar waren de uitkomsten?

De door Adamson et al. beschreven CGT-reeks omvatte tot 20 sessies op tweemaandelijkse basis. Patiënten vulden verschillende vragenlijsten in aan het begin van de behandeling, bij de vierde en zevende sessie, op het einde en drie maanden na het einde. De metingen omvatten de SF-36 en de Vermoeidheidsvragenlijst van Chalder (CFQ), samen met meer algemene vragenlijsten, zoals die voor werk en sociale aanpassing, depressie en angst, en algemene gezondheid.

Het is belangrijk op te merken dat al deze metingen subjectief zijn. De studie bevatte geen objectieve indicatoren die vaak worden gebruikt in onderzoek naar uitkomsten bij patiënten die worden behandeld voor invaliderende aandoeningen. De auteurs vermeldden bijvoorbeeld geen gegevens over verbetering in het fysieke uithoudingsvermogen (zoals een looptest), de fitheid (zoals een stappentest), of het beroepswelzijn (zoals de mate van terugkeer naar het werk of veranderingen in uitkeringen in verband met invaliditeit). Ook in vroeger interventieonderzoek over cvs bleken de op CGT-gebaseerde therapieën waarvan werd gerapporteerd dat ze tot zelfgerapporteerde “verbeteringen” leidden, geen enkel effect te hebben op fysiek uithoudingsvermogen, fitheid of sociaaleconomische uitkomsten. ⁶

Bovendien was deze studie niet geblindeerd, zodat alle deelnemers wisten dat zij een interventie kregen die bedoeld was om hen te helpen. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat sommige mensen die een dergelijke interventie kregen, melding zouden maken van kortstondige voordelen van voorbijgaande aard, in overeenstemming met hun verwachtingen. Zonder objectieve uitkomstmaten is het risico op bevestigingsbias bij een dergelijke studieopzet uiterst groot.

(c) Overlevingsbias: hoe betekenisvol waren de resultaten?

Om verschillende redenen kan uit de belangrijkste resultaten niet worden afgeleid dat de behandeling effectief was. Scores op de SF-36 stegen van een gemiddelde van 47,6 bij aanvang tot 57,5 aan het einde en 58,5 bij opvolging na drie maanden. In eerder onderzoek naar cvs werden SF-36-scores van 65 of lager gebruikt om ernstige invaliditeit aan te geven en werden deze dus gebruikt als deelnamecriteria om te bepalen of deelnemers ziek genoeg waren om te worden gerekruteerd voor een behandelingsstudie. Het is opmerkelijk dat in deze paper auteurs zijn opgenomen die de SF-36 precies op deze manier hebben gebruikt.⁷ Daarom zouden deze auteurs zich er terdege van bewust moeten zijn dat een behandelingsresultaat met SF-36-score van gemiddeld 58,5 betekent dat patiënten over het geheel genomen nog steeds ernstig geïnvalideerd zijn, ondanks het feit dat zij de therapie hebben gekregen. De CFQ-scores aan het einde en bij opvolging vertellen een vergelijkbaar verhaal: hoewel er een bescheiden verbetering is ten opzichte van de uitgangssituatie, gaat het hier toch nog steeds om invaliderend hoge vermoeidheidsniveaus.

Maar zelfs deze resultaten zijn waarschijnlijk misleidend, gezien het aanzienlijke aantal deelnemers dat de behandeling stopzette. Van de 995 deelnemers die aanvankelijk werden gerekruteerd, werd ongeveer 31% beschouwd als “verloren bij opvolging” – zoals gedefinieerd door de onderzoekers, wat betekende dat ze geen gegevens verstrekten op het einde van de behandeling of bij de opvolgingsevaluatie drie maanden later, ondanks het feit dat ze op de eerdere tijdstippen wel wat gegevens hadden verschaft. Bovendien was de uitval niet willekeurig: degenen die verloren waren bij opvolging, hadden bij aanvang grotere problemen gemeld met depressie, werk, sociale aanpassing en lichamelijk functioneren dan degenen van wie de gegevens op het einde werden geanalyseerd.

Simpel gezegd, we hebben geen idee wat er met bijna een derde van de deelnemers is gebeurd, maar we weten wel dat ze er bij het begin relatief slecht aan toe waren. Misschien zijn ze uitgevallen omdat hun gezondheid verder verslechterde, al dan niet in verband met CGT, of misschien omdat ze CGT gewoon nutteloos vonden.

Het ligt voor de hand dat het aanzienlijke uitvalpercentage te maken heeft met overlevingsbias. Eventuele positieve bevindingen uit de uitgedunde dataset zijn wellicht simpelweg het inflatoire resultaat van een statistisch artefact. Diep in de tekst zinspeelden de auteurs op dit probleem door te verklaren dat “er enige vorm bias in de gegevens kan zijn geslopen, in die zin dat degenen die de behandeling voltooiden misschien niet alle patiënten weerspiegelen” (p. 401). Deze bescheiden erkenning voldoet niet aan de vereiste wetenschappelijke nauwkeurigheid. Het zou correcter geweest zijn om te stellen dat “een onbekende mate van vertekening in deze gegevens onvermijdelijk is, in die zin dat degenen die de behandeling hebben voltooid niet alle patiënten weerspiegelen”.

Adamson et al. maken in de samenvatting van hun gegevens geen melding van de deelnemers die verloren waren bij opvolging. In plaats daarvan verklaren zij dat gegevens beschikbaar waren “voor 995 patiënten” en stellen ze vervolgens dat “85% van de patiënten” na de therapie een verbetering meldden via zelfrapportage. Ze stellen de zaken uiterst misleidend voor. Ze laten een cruciale kanttekening weg, nl. dat de “85%” slechts betrekking heeft op een niet-willekeurige subgroep van deelnemers die niet verloren zijn gegaan bij opvolging. Het daaruit resulterende abstract presenteert een onduidelijke opeenvolging van punten met als bedoeling het sterk opblazen van de bevindingen, wat in feite neerkomt op een fout.

In het abstract benadrukken de auteurs overigens dat “90%” van de patiënten “tevreden waren met hun behandeling”. Vermoedelijk zijn ook in dit indrukwekkend ogende cijfer weer geen antwoorden opgenomen van de 31% die niet werden opgevolgd. Aangezien de noemer onbekend is, is dit hoge goedkeuringspercentage moeilijk te begrijpen.

(d) Ontbrekende gegevens: wat met non-respons?

Afgezien van de deelnemers die werden geclassificeerd als “verloren bij opvolging”, doet zich nog een probleem voor, doordat grote aantallen van de overblijvende deelnemers voor verscheidene belangrijke variabelen de vereiste vragenlijsten niet hebben ingevuld of relevante gegevens niet hebben ingezonden. Slechts 581 deelnemers (58% van de oorspronkelijke steekproef van 995) vulden de CFQ in aan het einde van de behandeling en slechts 503 (51%) deden dat bij de opvolging. Slechts 441 deelnemers (44%) vulden de SF-36 in op het einde, en slechts 404 (41%) deden dat bij opvolging. Desondanks worden zowel de scores van de CFQ als van de SF-36 gebruikt als maatstaven voor de resultaten van de behandeling. En weer vermelden de auteurs, bij het aanhalen van deze resultaten in hun abstract, niet dat er gegevens ontbraken voor ongeveer zes op de tien van de 995 patiënten die als studiedeelnemers werden gerekruteerd.

Kortom, het is misleidend dat de auteurs positieve bevindingen voorstellen zonder te onthullen dat er voor belangrijke uitkomstvariabelen conclusies werden getrokken op basis van een dataset met aanzienlijk hoge uitval. En dat is hier zeker het geval, omdat het massaal afhaken van deelnemers er in de meeste gevallen op wijst dat de behandeling voor de overgrote meerderheid niet werkte.

(e) Het ontbreken van een controlegroep: maakte dit de studie nutteloos?

Een elementair beginsel van een goed studieontwerp is, dat causaliteit niet kan worden vastgesteld zonder een controlegroep of controleziekte. De onderhavige studie omvatte geen controlegroep of controleziekte. Daarom kunnen de onderzoeksgegevens niet worden gebruikt om conclusies over causaliteit te onderbouwen.

Niettemin schrijven Adamson et al. in hun discussieparagraaf het volgende: “de interventie met cognitieve gedragstherapie leidde tot significante verbeteringen in de zelfgerapporteerde vermoeidheid, het lichamelijk functioneren en de sociale aanpassing van de patiënten” (p. 400). Dit is een rechtstreekse verklaring van causaliteit en is dus duidelijk ongegrond; bij gebrek aan een controlegroep is een dergelijke gevolgtrekking niet gerechtvaardigd.

Bij de verdere bespreking van hun conclusies stellen de auteurs vervolgens: “door het ontbreken van een controleziekte zijn wij beperkt in het trekken van causale conclusies, omdat we niet zeker kunnen zijn dat de waargenomen verbeteringen alleen te danken zijn aan de cognitieve gedragstherapie en niet aan andere externe variabelen” (p. 401). Hoewel dit overkomt als een zorgvuldige uitspraak, bevat deze verklaring een andere bewering van causaliteit. Bovendien is het een contradictie. Door te stellen dat verbeteringen misschien niet “alleen aan CGT te danken” zijn, stelt men in feite dat ze tenminste gedeeltelijk aan CGT te danken zijn, maar dat er misschien ook andere factoren toe hebben bijgedragen. In één adem trekken de auteurs dus een causaal gevolg, én zeggen ze tegelijkertijd dat ze dat onmogelijk kunnen doen, gezien het opzet van hun studie.

De paper van Adamson et al. levert geen bewijs dat CGT “tot iets heeft geleid”. De auteurs hebben een gedeeltelijke dataset verstrekt die suggereert dat sommige van hun deelnemers een bescheiden verbetering rapporteerden in subjectieve zelfbeoordeling van welbevinden (terwijl ze nog steeds scores hebben die wijzen op ernstige invalidering). Deze verandering in scores had sowieso kunnen gebeuren, met of zonder CGT.

Conclusie: therapieloyaliteit en de valkuilen van peerreview

Naar onze mening zijn de tekortkomingen in de paper van Adamson et al. even evident als inherent. Gezien het feit dat de paper door meerdere peerreviewers en redacteurs werd goedgekeurd, vinden wij het tijd om stil te staan bij wat de publicatie ervan ons kan leren over de huidige stand van zaken van de wetenschappelijke publicatiepraktijken.

Zelfs de meest objectieve wetenschappers kunnen last hebben van “bevestigingsbias”, vooral als zij hun professionele reputatie hebben geïnvesteerd in een bepaalde therapeutische benadering. Dit probleem, dat soms “therapieloyaliteit” wordt genoemd, blijkt een statistisch significante bron van onderzoekersbias in psychotherapie-onderzoek. Kort gezegd betekent dit, dat onderzoekers geneigd zijn om grotere effectgroottes te rapporteren in studies van therapieën waarover zij sterke professionele overtuigingen hebben.⁸ Het is ongetwijfeld zo dat enkele van de auteurs van de paper van Adamson et al. mensen zijn die veel gepubliceerd hebben over het gebruik van CGT voor cvs en verwante aandoeningen, en die het gebruik ervan al decennialang bepleiten. Op basis van de bevindingen van talrijke empirische studies over deze specifieke soort bias, sluiten wij ons aan bij andere wetenschappers die erop aandringen dat therapie-loyaliteit wordt erkend als een belangrijk risico voor de integriteit van onderzoek, en dat de details ervan altijd openbaar moeten worden gemaakt, net zoals die van elk ander belangenconflict.

Wij begrijpen dat redacteurs en peerreviewers niet allemaal dezelfde theoretische achtergrond, technische deskundigheid en redactionele filosofie hebben. Wij begrijpen ook dat het voor redacteurs steeds moeilijker wordt om peerreviewers te vinden die bereid zijn en in staat zijn om deze belangrijke rol te vervullen. Het systeem van peerreview berust in hoge mate op vrijwillige inzet, en alleen al deze eigenschap maakt het zeer waardevol. Het systeem en degenen die eraan meewerken, verdienen ons respect.

Het Journal of the Royal Society of Medicine voert een beleid waarbij voor elke paper de namen van de peerreviewers worden gepubliceerd. Vermoedelijk is dit bedoeld om de transparantie te bevorderen, door de lezers in staat te stellen om zelf de aard en de diepgang van de peerreview in elk gegeven geval te beoordelen. In dat verband moedigen wij de lezers aan om stil te staan bij de namen van de peerreviewers van de paper van Adamson et al., en om na te denken over hun vakgerelateerde en wetenschappelijke achtergrond. Wij dringen er bij de lezers op aan om zelf uit te maken of de peerreviewers in dit geval gedetailleerde ervaring hadden met kwantitatief onderzoek of specialistische kennis hadden van aanverwante methodologische kwesties (bv. of ze bekend zijn met de specifieke valkuilen die voortvloeien uit subtiele vraagkenmerken* die zo vaak de geldigheid van onderzoek in gedragsgeneeskundige context ondermijnen). [“subtiele vraagkenmerken”: de mate van subtiele suggestie of beïnvloeding van deelnemers aan een studie, n.v.d.r.]

Evenzo kan het in onderling verweven beroepen zoals de academische wereld en de geneeskunde uiterst moeilijk zijn om de anonimiteit van de auteur tijdens het peerreviewproces te waarborgen of te handhaven, of om het risico te vermijden dat belangenconflicten de peerreview zouden kunnen vertekenen.⁹ Alles moet in het werk worden gesteld om te allen tijde zelfs maar de schijn van een dergelijk conflict te vermijden. Het Journal of the Royal Society of Medicine waarborgt nog steeds zijn redactionele onafhankelijkheid van de Royal Society of Medicine, een lovenswaardig principe waarop het trots mag zijn. Dit gezegd zijnde, zal het feit dat de paper van Adamson et al. onder zijn auteurs de aftredende voorzitter van de Royal Society of Medicine vermeldt, waarschijnlijk verwarrend zijn voor lezers die niet bekend zijn met, of wantrouwig staan tegenover dergelijke waarborgen. Het verdient altijd de voorkeur dat, waar mogelijk, auteurs hun manuscripten indienen bij vakbladen waarmee zij geen banden hebben, ook al zijn die banden slechts zwak. Gezien de grote belangstelling voor het onderwerp van de paper van Adamson et al. waren er naar onze mening voor deze auteurs tal van alternatieve mogelijkheden.

Het abstract van de paper van Adamson et al. bevat onjuiste beweringen over de aard van de dataset, waardoor de bevindingen op een zeer misleidende manier worden opgeblazen. In het gepubliceerde abstract wordt gesuggereerd dat ten minste drie afzonderlijke statistische bevindingen gebaseerd waren op een steekproef van 995 gevallen. In werkelijkheid telde de steekproef, als gevolg van zowel een aanzienlijke uitval van deelnemers als het op grote schaal ontbreken van gegevens, in ieder geval honderden gevallen minder. Zo is de bewering dat “er gegevens beschikbaar waren voor 995 patiënten” en vervolgens dat “85% van de patiënten zelf verklaarden dat zij een verbetering voelden” feitelijk onjuist, omdat ongeveer een derde van de 995 patiënten uit het onderzoek was gestapt en tot de helft van de zelfrapportagegegevens ontbrak. Uitval is een fatale tekortkoming in elk behandelingsonderzoek; de uitval van een hoog aantal gevallen vertekent de resultaten, omdat statistische analyses meestal onevenredig gericht zijn op die patiënten bij wie de therapie het meeste effect had. Het feit dat dit op zo’n grote schaal is gebeurd zonder dat het wordt vermeld, schept aanzienlijke problemen en maakt de verklaringen in het abstract enorm misleidend ten aanzien van de feiten. Naar onze mening is de fout zo groot dat een formele correctie van het abstract van Adamson et al. vereist is.

Wij zijn het met Adamson et al. eens dat klinieken routinematig de behandelingsresultaten moeten beoordelen en dat ze moeten rapporteren over veranderingen in de naturalistische omgeving. We zijn het ook zeker met hen eens dat toekomstige studies moeten streven naar het gebruik van betere onderzoeksmethodologieën. Naar onze mening moet al dit onderzoek voldoen aan robuuste en strenge normen inzake betrouwbaarheid en validiteit, en moet het aan de hand van die normen worden geëvalueerd. In dat opzicht vinden wij de onlangs gepubliceerde paper van Adamson et al. bijzonder problematisch: de methodologie ervan wordt gehinderd door een waslijst aan ernstige tekortkomingen, en toch worden de conclusies ervan gepresenteerd met een mate van vertrouwen die veel hoger ligt dan gerechtvaardigd is, gelet op de theoretische veronderstelling, de dataset en het onderzoeksopzet.

Verklaring van belangenconflicten: De auteurs verklaren dat er geen belangenconflicten zijn.

Financiering: Dit onderzoek heeft geen specifieke subsidie ontvangen van financieringsinstanties in de publieke, commerciële of non-profitsector. DT is een senior fellow in volksgezondheid en journalistiek aan het Center for Global Public Health aan University of California, Berkeley; patiënten en belangenbehartigers van de ME/cvs-gemeenschap hebben gedoneerd aan crowdfundingcampagnes ter ondersteuning van DT’s functie aan Berkeley.

Bijdragen: Beide auteurs hebben bijgedragen aan het schrijven en redigeren van dit artikel en waren het eens over de definitieve versie.

Referenties

Adamson J, Ali S, Santhouse A, Wessely S, Chalder T. Cognitive behavioural therapy for chronic fatigue and chronic fatigue syndrome: Outcomes from a specialist clinic in the UK. J R Soc Med 2020; 113; 394–402. DOI: 10.1177/0141076820951545.

1.Wessely S, David A, Butler S, Chalder T. Management of chronic (post-viral) fatigue syndrome. J R Coll Gen Pract 1989; 39; 26–29.

2.Institute of Medicine. Beyond Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome: Redefining and illness. National Academies Press. 2015.

3.NICE. Myalgic encephalomyelitis (or encephalopathy)/chronic fatigue syndrome: Diagnosis and management – [G] Evidence reviews for the non-pharmacological management of ME/cvs. See https://www.nice.org.uk/guidance/gid-ng10091/documents/evidence-review-7 (last checked 26 January 2021).

4.CDC. Myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome: Symptoms—Primary symptoms. See https://www.cdc.gov/me-cvs/symptoms-diagnosis/symptoms.html (last checked 26 January 2021).

5.Stouten B. PACE-GATE: An alternative view on a study with a poor trial protocol. J Health Psychol 2017; 22, 1192–1197. DOI: 10.1177/1359105317707531.

6.White PD, Sharpe MC, Chalder T, et al. Protocol for the PACE trial: A randomised controlled trial of adaptive pacing, cognitive behaviour therapy, and graded exercise as supplements to standardised specialist medical care versus standardised specialist medical care alone for patients with the chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis or encephalopathy. BMC Neurol 2007; 7; 6. DOI: 10.1186/1471-2377-7-6.

7.Dragioti E, Dimoliatis I, Fountoulakis K N, Evangelou E. A systematic appraisal of allegiance effect in randomized controlled trials of psychotherapy. Arch Gen Psychiatry 2015; 14; 25. DOI: 10.1186/s12991-015-0063-1.

8.Hughes BM. Psychology in Crisis. Palgrave. 2016.

© David Tuller voor Virology Blog. Vertaling Abby, redactie Zuiderzon, ME-gids.

Lees ook

• Trial by error: de verontrustende zaak van de PACE-studie over ME/CVS (1)
• Trial by error: de verontrustende zaak van de PACE-studie over ME/CVS (2)
• Trial by error: de verontrustende zaak van de PACE-studie over ME/CVS (3)
• Onderzoekers van de PACE-studie antwoorden David Tuller
• David Tuller reageert op de PACE-onderzoekers
• Petitie : Misleidende claims van PACE-studie moeten teruggetrokken worden
• Trial by error, vervolgd: heeft de PACE-studie echt een “strikt criterium” voor herstel toegepast?
• Trial by error, vervolg: Waarom is het “zusteronderzoek” van de PACE-studie “verdwenen” en vergeten?
• Overheid beveelt vrijgave van de gegevens van de PACE-studie
• Proffen schrijven open brief aan The Lancet en vragen herevaluatie van PACE-resultaten
• Open brief van Invest in ME over de PACE-studie aan de redacteur van The Lancet
• Trial by error, vervolgd: Het werk van het PACE-team voor verzekeringsmaatschappijen “houdt geen verband” met PACE. Echt waar?
• In het kielzog van het onderzoek van David Tuller, publiceren de PACE-onderzoekers een follow-upstudie
• ME Association: We betwisten het follow-uprapport van de PACE-studie
• Professor Jonathan Edwards: PACE-studie is “waardeloos”
• Oninterpreteerbaar: Fatale fouten in het PACE follow-uponderzoek van het chronisch vermoeidheidssyndroom
• Waarom de wetenschappelijke wereld het nodig heeft dat de PACE-gegevens worden vrijgegeven
• Reporter hekelt studie naar chronisch vermoeidheidssyndroom: ik stopte bij 14.000 woorden – genoeg was genoeg
• Een “moreel equivalent van oorlog” en de PACE-studie over chronisch vermoeidheidssyndroom
• Waarom ME-patiënten kritisch zijn over de PACE-studie
• Was onafhankelijke peerreview van de papers over de PACE-studie mogelijk?
• James Coyne over de “objectiviteit” van NHS Choices en het belachelijk maken van ME/CVS-patiënten
• Wat er voor nodig is voor Queen Mary om een verzoek om wetenschappelijke gegevens als “ergerlijk” te verklaren
• Update van mijn formeel verzoek voor het vrijgeven van de gegevens van de PACE-studie
• Formeel verzoek aan PLOS One om een Uitdrukking van Bezorgdheid uit te vaardigen voor de PACE-studie
• Waarom ik niet weet hoe PLOS zal reageren op de weigering van de auteurs om de data vrij te geven
• Antwoord van PLOS One op de bezorgdheid over de weigering van King’s College om de PACE-data te delen
• Proffen verzoeken om de gegevens van de PACE-studie
• King’s College London rekt tijd nog wat meer door weigering te herhalen om PACE-onderzoeksdata vrij te geven
• Herkennen wanneer het “beschermen van de privacy van patiënten” louter een excuus is voor het niet delen van de data
• Herzien van de economische analyse van de PACE-studie in PLoS One
• Een inkijk in de aanval op het delen van data
• Trial By Error, vervolgd: vragen voor Dr. White en zijn collega’s van de PACE-studie
• Niet-bekendgemaakte belangenconflicten in reviewprotocol van interventies voor medisch onverklaarde symptomen
• Trial by error, vervolgd: heeft de PACE-studie werkelijk bewezen dat graduele oefentherapie veilig is?
• Trial by error, vervolgd: meer nonsens van The Lancet Psychiatry
• We zijn tenminste niet ergerlijk
• Verdere inzichten in de oorlog tegen het delen van data
• Trial by error, vervolgd: een paar woorden over pesterijen
• Het heroverwegen van het beleid rond het onderzoek naar en de behandeling van ME/CVS
• Opnieuw een open brief aan de Lancet
• What About ME? Deel 1: ME-patiënten vragen patiëntenorganisaties kleur te bekennen t.a.v. PACE
• Ook België steunt in open brief de globale oproep om de PACE-data vrij te geven
• Lezing Dr. David Tuller en Prof. Frans Visser tijdens Nederlandse première Forgotten Plague
• Petitie met 12.000 handtekeningen aan The Lancet bezorgd om de PACE-studiedata vrij te geven
• Open brief Prof. Malcolm Hooper aan The Lancet
• Een half jaar gaat voorbij zonder de vrijgave van PACE-studiedata uit PLOS One
• PACE-Gate: de controverse over de grootste studie naar CGT en GET bij ME/cvs
• Proffen schrijven open brief aan PLoS One i.v.m. PACE-studie naar CGT/GET
• Correctie van PLoS verwijdert geanonimiseerde patiëntengegevens in studie naar CVS (& zet ze daarna terug)
• “Hun mond viel open van verbazing over de PACE-trial naar CGT en GET.”
• Rechtbank eist vrijgave van de gegevens van de PACE-studie naar CGT en GET voor ME/CVS
• Queen Mary University of London “bestudeert” de regelgeving om de PACE-data vrij te geven
• The Lancet struikelt opnieuw over de PACE-studie
• Trial by error, vervolgd: mijn vragen voor de hoofdredacteur van The Lancet, Richard Horton
• Vrijgave data PACE-team volgens originele protocol
• Verklaring QMUL: bekendmaking van de data van de PACE-studie onder de Wet op de Vrijheid van Informatie
• Persbericht. De vrijgave van de PACE-data is een fundamentele overwinning voor mensen met ME/cvs
• Stop studies naar graduele oefentherapie voor ME/CVS
• Prof. Van der Meer waarschuwt voor delen van data met “je vijanden”
• Geen “herstel” in de PACE-studie, blijkt uit nieuwe analyse
• Slechte wetenschap heeft miljoenen ME/cvs-patiënten misleid. Hier leest u hoe we terugvochten.
• Belangrijkste punten uit de analyse van de ruwe data voor “herstel” van de PACE-studie
• Bewijs voor aanbevolen behandelingen voor ME en CVS houdt geen stand
• Trial by error, vervolgd: de echte data van de PACE-studie
• Erger dan de ziekte
• De PACE-studie: waar “herstel” niet betekent dat je terug gezond bent
• Hoe de brief van Alem Matthees het mysterie van ME/cvs hielp oplossen
• Een open brief aan Psychological Medicine over “herstel” en de PACE-trial (Update)
• Opnieuw een open brief aan Psychological Medicine!
• De bal misslaan bij ME/cvs
• Trial by error, vervolgd: de nieuwe FITNET-studie voor kinderen
• Trial by error, vervolgd: een vervolgpost over FITNET-NHS
• Trial by error, vervolgd: de Nederlandse studies (opnieuw!), en een Esther Crawley-bonus
• Trial by error, vervolgd: mijn lasterlijk bloggen op Virology Blog
• Trial by error, vervolgd: een open brief aan het bestuur van het CFS/ME Research Collaborative (CMRC)
• Trial by error, vervolgd: CFS/ME Research Collaborative aan Virology Blog: “Rot op!”
• Trial by error, vervolgd: Het CMRC bevestigt volledige steun aan Lasterlijke Esther
• Trial by error, vervolgd: ME Research UK stapt uit het CFS/ME Research Collaborative
• Trial by error, vervolgd: mijn “scheur-het-aan-flarden”-toespraak bij Invest in ME
• David Tuller zamelt geld in voor Virology Blogs Trial by error: verslaggeving over PACE, ME/cvs en verwante onderwerpen
• Trial by error, vervolgd: mijn brief aan de University of Bristol
• Crowdfundingcampagne David Tuller in teken van ME: nog twee weken te gaan…
• David Tuller komt op voor ME: de laatste tien dagen van de campagne…
• Trial by error, vervolgd: is PACE een geval van wetenschappelijk wangedrag?
• Trial by error, vervolgd: de reis van Julie Rehmeyer “Through The Shadowlands”
• Trial by error, vervolgd: meer over graduele oefentherapie van Peter White en The Lancet
• Trial by error: De CDC schrappen cognitieve gedragstherapie (CGT) en graduele oefentherapie (GET) voor ME/cvs
• Trial by error: De NICE-richtlijnen, en meer over de CDC
• Trial by error: NICE weigert om namen van experts te onthullen
• De PACE-trial, of hoe een medisch schandaal tot stand kwam
• Waarop moet je letten in de Speciale Editie van het Journal of Health Psychology over de PACE-trial
• Deel 2: Waarop moet je letten in de Speciale Editie van het Journal of Health Psychology over de PACE-trial
• Trial by error: de wanhopige pogingen van het Science Media Center om PACE te verdedigen
• Trial by error: gepensioneerde PACE-onderzoeker Peter White en Swiss Re
• Trial by error: mijn e-mailuitwisseling met de directeur van NICE
• Trial by error: geen ethische review van de studie van Crawley over afwezigheid op school
• Trial by error: verzoek om meer details over de studie van Crawley over afwezigheid op school
• Trial by error: de rapporten van de “deskundigen ter zake” van NICE
• Trial by error: MEGA’s nieuwst mislukking
• Trial by error: NICE verwerpt huidige richtlijn, plant “volledige update”
• Trial by error: NIH geeft een subsidie van 2,1 miljoen dollar aan de Britse Biobank!
• Trial by error: nog een brief aan de directeur van NICE
• Trial by error: huidige NICE-richtlijn blijft, voorlopig toch
• Trial by error: de verrassende nieuwe gids voor beste praktijken van BMJ [voor ME/cvs]
• Trial by error: mijn korte ontmoeting met Professor Crawley
• Trial by error: Hé, Bristol! Waar is mijn ‘cease and desist’-brief*?
• Trial by error: de Crawley-kronieken (vervolg)
• Trial by error: mijn eenzijdige correspondentie met professor Crawley
• Trial by error: de niet-openbaar gemaakte uitkomstenverwisseling van de SMILE-studie
• SMILE-studie Lightning Process voor kinderen met CVS: Resultaten te mooi om waar te zijn?
• Trial by error: mijn vragen voor het Science Media Center
• Trial by error: de klacht van Bristol aan Berkeley
• David Tuller en de (s)PACEcake-eters
• Trial by error: de studie naar afwezigheid op school, tweede ronde
• Trial by error: COPE aan BMJ Open: meer details alstublieft!
• Trial by error: de valse beweringen van professor Crawley op BuzzFeed
• Trial by error: een brief aan Archives of Disease in Childhood
• Trial by error: brief van CPET-experts aan het British Journal of Sports Medicine
• Trial by error: QMUL en FOI, Nature en Cochrane, het Pineapple Fund
• Trial by error: een brief aan BMJ Open
• Trial by error: onze gedachtenwisseling met BMJ Open
• Trial by error: mijn briefwisseling met het vakblad Archives of Diseases in Childhood
• Trial by error: nieuws over mijn plannen
• Trial by error: het nieuws van het CFS/ME Research Collaborative
• Trial by error: de Nederlandse review; mijn trip; Bristols stilzwijgen
• Trial by error: de stand van zaken in Australië en de nieuwe functie van professor Crawley
• Trial by error: ik meld me even vanuit Melbourne en Canberra…
• Trial by error: de volgende ronde met BMJ Open 26/3
• Trial by error: vragenronde met Schots Parlementslid Carol Monaghan 28/3
• Trial by error op Virology Blog: verslaggeving over ME/CVS. Crowdfundingscampagne voor David Tuller! 29/3
• Trial by error: mijn door Berkeley ondersteunde crowdfundingscampagne 2/4
• Trial by error: onze nieuwste tango met BMJ Open… 2/4
• Trial by error: een fantastisch stuk over ME/CVS op de Australische TV 4/4
• Trial by error: een post over Andrew Lloyd 4/4
• Trial by error: mijn Australische tour, vervolg 11/4
• Trial by error: twee podcastinterviews en “belangenconflicten” 16/4
• Trial by error, gastpost: crowdfunding David Tuller is geen belangenconflict 16/4
• Trial by error: Professor Michael Sharpes flater op de Australische Radio 18/4/18
• Trial by error: de steun die Andrew Lloyd in het verleden gaf aan PACE 24/4/18
• Trial by error: de winkeltasstudie en de vernieuwde website van de staat New York 24/4/18
• Trial by error: tot ziens Australië; en twee updates 25/4/18
• Trial by error: Vraag en antwoord met Leonard Jason met betrekking tot gevalsdefinities 2/5/18
• Trial by error: mijn bezoeken aan Alem Matthees 7/5/18
• Trial by error: Australiës online bijscholingsprogramma over GET/CGT 14/5/18
• Trial by error: meer over de CDC; Reader’s Digest; Newsbeat op BBC 23/5/18
• Trial by error: NICE neemt het Lightning Process in beschouwing 28/5/18
• Trial by error: mijn woordenwisseling met de hoofdonderzoekers van PACE, in NY Times in 2011 29/5/18
• Trial by error: BMJ “onderzoekt” nog steeds de paper over het Lightning Process 4/6/18
• Trial by error: mijn brief aan Parlementslid Monaghan over BMJ-studies 5/6/18
• Trial by error: een brief aan gezondheidsambtenaren over de lakse redactionele maatstaven van BMJ 6/6/18
• Trial By Error: mijn brief over de BMJ-studie aan het Science Media Centre 6/6/18
• Trial By Error: nog enkele brieven over BMJ’s gebrekkige pediatrische studies 11/6/18
• Trial By Error: een leerplan voor behandeling van CVS met CGT 13/6/18
• Trial by error: een brief aan NICE over het IAPT-programma 18/6/18
• Trial by error: Sir Simon trapt bal in eigen doel 18/6/18
• Trial by error: een open brief aan The Lancet, twee jaar later 19/6/18
• Trial by error: Professor Sharpes driftige opmerkingen – in wiens naam spreekt hij eigenlijk? 25/6/18
• Trial by error: mijn gesprek met professor Bishop 25/6/18
• Trial by error: Professor Sharpes briefing aan Monaghan vóór de hoorzitting 2/7/18
• Trial by error: mijn brief aan Fiona Godlee 2/7/18
• Trial by error: zijn alle experts in klinische studies fan van PACE? 9/7/18
• Trial by error: nog maar eens een oproep aan The Lancet, met meer handtekeningen 10/7/18
• Trial by error: wachten op Godlee 11/7/18
• Trial by error: mijn brief aan het Wetenschappelijk en Technisch Comité van het Parlement 11/7/18
• Trial by error: de inhoudsloze “noot van de redactie” bij de studie over het Lightning Process 16/7/18
• Trial by error: de update van CDC voor zorgverstrekkers 30/7/18
• Trial by error: Mayo blijft pleiten voor GET 6/8/18
• Trial by error: open brief aan The Lancet, versie 3.0 13/8/18
• Trial by error: de BPS-brigade trapt bal wéér in eigen doel 15/8/18
• Trial by error: meer Mayo alsjeblieft 20/8/18
• Trial by error: rekruteringsadvertentie voor FITNET-NHS maakt reclame voor “herstel” 20/8/18
• Trial by error: mijn brief aan Red Whale/GP Update 22/8/18
• Trial by error: nog een brief aan BMJ’s Dr Godlee 27/8/18
• Trial by error: Professor Edward brief aan Fiona Watt van MRC 28/8/18
• Trial by error: de Cochranecontroverse 3/9/18
• Trial by error: hoe staat het eigenlijk met de MAGENTA-studie? 17/9/18
• Trial by error: Bruce Levin over “hoe je een gerandomiseerde klinische studie NIET uitvoert” 18/9/18
• Trial by error: de open brief aan Netflix over Afflicted 24/9/18
• Over lichamelijke symptomen die afgewimpeld worden als “tussen de oren” 27/9/18
• Trial by error: de conferentie van de CFS/ME Research Collaborative 1/10/18
• Trial by error: mijn meest recente brief aan Archives of Disease in Childhood 8/10/18
• Trial by error: mijn eerste post over het IAPT-programma 10/10/18
• Trial by error: Per Fink in New York 16/10/18
• Trial by error: de zielige reactie van de Psychosomatische Conferentie 17/10/18
• ME/CVS is geen psychosomatische ziekte 18/10/18
• Mijn brief aan organisator van 4 e Psychosomatiekconferentie aan Columbia 19/10/18
• Trial by error: Cochrane trekt gebrekkige review over lichaamsbeweging in 19/10/18
• Een steunbetuiging aan Cochrane 23/10/18
• Trial by error: waar blijft die verontschuldiging, BMJ Open? 24/10/18
• Trial by error: drie jaar verder… 28/10/18
• Trial by error: wéér een brief over de studie over het Lightning Process 7/11/18
• Trial by error: een Australische uitwisseling met professor Sharpe 8/11/18
• Trial by error: hoe ontwijk je ethische review? 12/11/18
• Trial by error: enkele bedenkingen over NICE 19/11/18
• Trial by error: goed nieuws over Cochrane 3/12/18
• Trial by error: BMJ zag Bristols ethische vrijstellingen door de vingers 4/12/18
• Trial by error: een nieuwe zet van Cochrane 10/12/18
• Trial by error: het Noorse perspectief 12/12/18
• Trial by error: de nieuwe studie over interferon voor “CVS” 19/12/18
• Trial by error: Australisch ontwerprapport nodigt uit tot commentaar 24/12/18
• Trial by error: “Geen woorden, maar daden!”, zeggen patiënten tegen NIH 26/12/18
• Trial by error: mijn brief aan de seniorauteur van de studie over het Lightning Process 7/1/19
• Trial by error: verdere bedenkingen over de interferonstudie 7/1/19
• Trial by error: weer een Parlementair Debat voor Carol Monaghan 21/1/19
• Trial by error: mijn zesmaandelijks overzicht 22/1/19
• Trial by error: het werkgerelateerd advies van Action for ME 23/1/19
• Trial by error: Steve Brines verontrustende uitspraak in het parlementaire ME-debat 28/1/19
• Trial by error: mijn brief aan Professor Chew-Graham over METRIC 28/1/19
• Trial by error: Bristol onderzoekt Crawleypapers 31/1/19
• Trial by error: enkele bedenkingen over een aanstaand artikel 31/1/19
• Trial by error: de vragen van de verslaggever voor professor Racaniello 31/1/19
• Trial by error: wat meer over Bristols onderzoek 1/2/19
• Trial by error: een terugblik op de studie over de afwezigheid op school 3/2/19
• Trial by error: en nog een “repliek vooraf”… 5/2/19
• Trial by error: HRA-rapport praat PACE niet goed 6/2/19
• Trial by error: BMJ past PACE-artikel van vorige week aan 12/2/19
• Trial by error: mijn vragen aan de PACE-professoren 13/2/19
• Trial by error: Brieven aan Fiona Godlee en Nigel Hawkes 18/2/19
• Trial by error: Professor Sharpe vraagt om intrekking van artikels 18/2/19
• Trial by error: de kostprijs van SOLK 25/2/19
• Trial by error: wie heeft de documenten over de schoolstudie? 4/3/19
• Trial by error: stomme studies 6/3/19
• Trial by error: grote Amerikaanse zorgverzekeraar wijzigt koers! 11/3/19
• Trial by error: mijn brief aan professor Hotopf over Bristols schoolafwezigheidsstudie 18/3/19
• Trial by error: update van Cochrane en laatste brief van Caroline Struthers 20/2/19
• Trial by error: Cochranes rapport over Courtneys klacht 12/3/19
• Trial by error: mijn verslaggeving over ME/cvs en aanverwante controverses 27/3/19
• Trial by error: mijn brief aan Kate Kelland 18/3/19
• Trial by error: de zielige reactie van CDC aan Reuters 25/3/19
• Trial by error: meer over Kaiser Permanente 1/4/19
• Trial by error: april is crowfundingmaand aan Berkeley 1/4/19
• Trial by error: Amerikaanse Top voor ME/cvs-artsen 2/4/19
• Trial by error: crowdfunding, week 1 8/4/19
• Trial by error: mijn meest recente brief aan Bristol 9/4/19
• Trial by error: crowdfunding, week 2 en meer over Sharpe en Chalder 15/4/19µ
• Trial by error: update over Reuters 18/4/19
• Trial by error: ik kom even terug op het verhaal in Reuters 21/4/19
• Trial by error: crowdfunding, week 3: je donatie wordt verdubbeld 22/4/19
• Trial by error: Jennie Spotila over toespraak directeur NIH 23/4/19
• Trial by error: weer een brief aan de juridische dienst van Bristol 29/4/19
• Trial by error: mijn opvolgingsbrief aan Reuters 30/4/19
• Trial by error: mijn brief over SOLK aan British Journal of General Practice 6/5/19
• Trial by error: mijn gesprek met British Journal of Medical Practice 7/5/19
• Trial by error: ik schreef nog maar eens aan Bristol 13/5/19
• Trial by error: crowdfunding is ten einde! 14/5/19
• Trial by error: pleidooi aan Fiona Godlee over een bekend thema 16/5/19
• Trial by error: mijn opvolgbrief aan het British Journal of Medical Practice 20/5/19
• Trial by error: Lightning Process “doeltreffend”? Dat meen je toch niet? 20/5/19
• Trial By Error: mijn meest recente brief over de studie over het Lightning Process: update 22/5/19
• Trial by error: British Journal of Medical Practice stemt in met correctie over SOLK 29/5/19
• Trial by error: Professor Edwards schrijft naar Dr Godlee van BMJ over de LP-studie 3/6/19
• Trial By Error: tijd om de LP-studie in te trekken; Brief aan Archives of Disease in Childhood 3/6/19
• Trial By Error: een FOI-aanvraag aan Bristol over LP-studie 3/6/19
• Trial By Error: terugkijk op mijn vragen aan Science Media Centre over Bristols LP-studie 3/6/19
• Trial By Error: een tweede brief aan seniorauteur LP-studie 5/6/19
• Trial By Error: opvolging van mijn opvolgingsbrief aan Dr. Segal over citatie LP-studie 5/6/19
• Trial by error: hé BJGB, waar blijft die correctie over de kostprijs van SOLK? 10/6/19
• Trial by error: BJGP-correctie op komst; BMJ blijft ons hardnekkig negeren 11/6/19
• Trial by Error: een brief aan Bristol over mijn recente FOI-verzoek; plus update 12/6/19
• Trial By Error: weer een review die de LP-studie vernoemt, dus ik klim weer in mijn pen 24/6/19
• Trial By Error: een update over de pediatrische SOLK-review 26/6/19
• Trial By Error: FOI-antwoord uit Bristol over LP-studie; correctie in BJGP over SOLK /1/7/19
• Trial By Error: mijn brief aan Professor Chew-Graham over de kostprijs van SOLK 1/7/19
• Trial By Error: bedenkingen over SOLK en Bermingham; Brief aan Professor Payne 8/7/19
• Trial By Error: Mary Dimmock over de nieuwe bewijsreview van de CDC 10/7/19
• Trial By Error: ons contact met vakblad BMJ over “correctie” LP-studie 15/7/19
• Trial By Error: Britse klinieken gaan te laks om met schade door behandeling, zegt studie 16/7/19
• Trial By Error: nieuwe GET-onzin uit Australië 29/7/19
• Trial By Error: een slecht geïnformeerd artikel in The Guardian 13/8/19
• Trial By Error: mijn interview met de Australische Dr. Don Lewis 19/8/19
• Trial By Error: Joan McParlands getuigenis over het Lightning Process 21/8/19
• Trial By Error: BMJ’s gedrag is moreel failliet – open brief aan Dr. Godlee 28/8/19
• Trial By Error: oproep tot intrekking van de LP-studie 3/9/19
• Trial By Error: hoofdauteur nieuwe bias-richtlijn Cochrane was coauteur LP-studie 31/8/19
• Trial By Error: meer over Cochranes nieuwe tool i.v.m. risico op bias 4/9/19
• Trial By Error: nog meer experts roepen Godlee op tot intrekking LP-studie 9/9/19
• Trial By Error: Dr. Godlee krijgt weer keiharde brieven van experts 11/9/19
• Trial By Error: nieuwe lading brieven aan Dr. Godlee over BMJ’s flaters i.v.m. LP-studie 16/9/19
• Trial By Error: mijn brief aan professor Chalder over de PRINCE-studie 16/9/19
• Trial By Error: mijn brief aan BMJ Open i.v.m. foute bewering over SOLK 18/9/19
• Trial By Error: hoe zit het met de Cochranereview over bewegingstherapie? 24/9/19
• Trial By Error: waar blijft Bristols rapportage over Professor Crawleys ethische misstappen? 2/10/19
• Trial By Error: meer over de herziene Cochranereview over bewegingstherapie 9/10/19
• Trial By Error: Bristols rapport op komst; slides van mijn lezing in Oxford 21/10/19
• Trial By Error: brief van HRA over doorlichting Bristolstudies 28/10/19
• Trial By Error:“Bristol, hoog tijd om uw klacht tegen Berkeley in te trekken” 29/10/19
• Trial By Error: hoe ontwijk je ethische review? (herneming) 30/10/19
• Trial By Error: Brief van HRA aan Rector van Berkeley 2/11/19
• Trial By Error: opvolgingsbrief aan Bristol 15/11/19
• Trial By Error: BMJ’s gedrag is moreel failliet – tweede open brief aan Dr. Godlee 22/11/19
• Trial By Error: nog meer experts roepen Godlee op tot intrekking LP-studie 2/12/19
• Trial By Error: Fiona Godlee blijft studie Lightning Process steunen 6/12/19
• Trial By Error: Mayo’s flutwebsite 10/12/19
• Trial By Error: mijn opiniestuk over BMJ en dr. Godlee 16/12/19
• Trial By Error: PEM is vreselijk en Fukuda is dat ook, zegt nieuwe studie 24/12/19
• Trial By Error: wankel bewijs voor tekenen van Functionele Neurologische Stoornissen 30/12/19
• Trial By Error: mijn gedachtewisseling uit 2011 met White et al over gevalsdefinitie 31/12/20
• Trial By Error: nog wat bedenkingen over Functionele Neurologische Stoornis 7/1/20
• Trial By Error: de open brief van de Deense ME-Vereniging 8/1/20
• Trial By Error: 2018 – PACE-heranalyse en expertbeoordeling van Science Media Centre 13/1/2020
• Trial By Error: CGT geeft geen voordeel voor patiënten met vergevorderde kanker, zegt studie 15/1/20
• Trial By Error: CGT en prikkelbaredarmsyndroom 24/1/20
• Trial By Error: een commerciële deal voor het digitale CGT-programma voor PDS van King’s College London 27/1/20
• Trial By Error: aanvraag bij King’s College London i.h.k.v. Vrijheid van Informatie; brief aan Mahana Therapeutics 27/1/20
• Trial By Error: meer over de deal met Mahana Therapeutics 28/1/20
• Trial By Error: mijn brief aan Professor Moss-Morris 3/2/20
• Trial By Error: mijn brief aan een van de adviseurs gastro-enterologie van Mahana 5/2/20
• Trial By Error: mijn opvolgingsbrief aan professor Rona Moss-Morris 10/2/20
• Trial By Error: nog een brief aan twee Mahana-adviseurs gastro-enterologie 11/2/20
• Trial By Error: mijn brief aan Mahana’s CEO en medestichter 11/2/20
• Trial By Error: mijn opvolgbrief aan CEO van Mahana Therapeutics 17/2/20
• Trial by error: een Australisch radio-interview met dr. Mark Guthridge uit Melbourne 19/2/20
• Trial By Error: nog een brief over Mahana; BerkeleyWellness over PDS-studie 24/2/20
• Trial By Error: nieuwe biopsychosociale studie over vermoeidheid bij HIV-patiënten 2/3/20
• Trial By Error: wat nu? 18/3/20
• Trial By Error: King’s College London wijst mijn FOI-aanvraag af (deze post gaat niet over COVID) 7/4/20
• Trial by error: een bericht over Lupus en SOLK, niet over COVID 8/4/20
• Trial By Error: mijn verslaggeving over ME, cvs, “somatisch onverklaarde lichamelijke klachten” e.a. 9/4/20
• Trial By Error: terug naar Mahana en prikkelbaredarmsyndroom… 15/4/20
• Trial By Error: Oxford-NHS adviseert GET/CGT voor post-COVID-“CVS”-patiënten 16/4/20
• Trial By Error: Opvolging van mijn opvolgingsbrief aan Mahana 18/4/20
• Trial By Error: mijn FOI-brief over Oxfords pamflet over vermoeidheid na COVID-19 18/4/20
• Trial By Error: opvolging aanvraag Vrijheid van Informatie bij Oxford Health 20/4/20
• Een update over mijn lopende crowdfunding 20/4/20
• Trial By Error: Meer over het Mahanagedoe… 25/4/20
• Trial By Error: nog een bericht aan Mahana’s gastro-enterologische adviseurs 28/4/20
• Trial By Error: Noors studievoorstel over Lightning Process 2/5/20
• Trial By Error: reactie van Oxford Health op mijn aanvraag i.h.k.v. Vrijheid van Informatie 2/5/20
• Trial By Error: Mijn brief aan corresponderend auteur PDS-studie 5/5/20
• Trial By Error: Merck Manual adviseert nog steeds GET/CGT 6/5/20
• Trial By Error: meer over die Noorse studie over CGT/Muziektherapie 16/5/20
• Trial By Error: meer over die rare Noorse CGT/muziektherapie-studie 18/5/20
• Trial By Error: Noorwegen krijgt dubbele dosis wazige wetenschap 20/5/20
• Trial By Error: mijn brief aan senior auteur van Noorse CGT/Muziektherapiestudie 22/5/20
• Trial By Error: mijn brief aan peerreviewer CGT/Muziektherapiepaper van BMJ 28/5/20
• Trial by Error: commentaar van Tack de Krak op BMJ’s “haalbaarheidsstudie” over CGT/Muziektherapie 28/5/20
• Trial By Error: twee brieven aan Dagbladet over hun ME-verslaggeving 30/5/20
• Trial By Error: brief aan BMJ Paediatrics Open over die CGT/Muziektherapiestudie 31/5/20
• Trial By Error: een paar lezenswaardige blogposts 2/6/20
• Trial By Error: reactie van Dagbladet 3/6/20
• Trial By Error: nog een paar lezenswaardige blogposts 9/6/20
• Trial By Error: persbericht King’s College London verbergt slecht nieuws 11/6/20
• Trial By Error: brief aan KCL, nog een brief aan BMJ 15/6/20
• Trial By Error: een stel studies toont limieten van CGT voor Somatisch Onverklaarde Lichamelijke Klachten 17/6/20
• Trial By Error: BMJ beantwoordt oproep over Noorse CGT-muziektherapiestudie 18/6/20
• Trial By Error: meer vragen over CODES-studie over CGT voor dissociatieve aanvallen 23/6/20
• Trial By Error: VK financiert Geneticaproject; mijn brief aan CODES-onderzoekers 25/6/20
• Trial By Error: CODES-studiecommentaar promoot ‘op eminentie gebaseerde geneeskunde’ 26/6/20
• Trial By Error: mijn brief aan auteur van CODES-commentaar 27/6/20
• Trial By Error: nu is er ook CGT voor “gezondheidsangst” bij CVS 2/7/20
• Trial By Error: herinnering aan BMJ over muziektherapie; brief aan expert “gezondheidsangst” 3/7/20
• Trial By Error: prima berichtgeving over Britse Geneticastudie in The Times 8/7/20
• Trial By Error: NICE over lichaamsbeweging en post-Covid-syndroom 15/7/20
• Trial By Error: geen bewijs voor CGT e.a. als therapieën voor “conversiestoornis” 20/7/20
• Trial By Error: nog een brief over BMJ’s muziektherapiestudie 21/7/20
• Trial By Error: experts Columbia vragen BMJ dringend om intrekking problematische studie 25/7/20
• Trial By Error: desinformatie over behandelingen voor post-Covid-syndroom 28/7/20
• Trial By Error: enkele interessante dingen om te lezen en te bekijken, van Rivka, Natalie en Anil 3/8/20
• Trial By Error: “Your COVID Recovery” van de Britse National Health Service 5/8/20
• Trial By Error: En nu – geen verrassing – CGT voor post-Covid-vermoeidheid 8/8/20
• Trial By Error: meer CGT-onderzoek van Sir Simon en Professor Chalder 12/8/20
• Trial By Error: FITNET-NHS vindt niet genoeg deelnemers 18/8/20
• Trial By Error: Lighting Process – de bliksem slaat weer in! 27/8/20
• Trial By Error: wat is het Dynamic Neural Retraining System? 2/9/20
• Trial By Error: wat leesvoer over langdurige Covid, BMJ en ME 10/9/20
• Trial By Error: Britse dokters spreken zich uit over langdurige covid; Mayo wijzigt koers (een beetje) 15/9/20
• Trial By Error: een korte lezing voor Britse artsen en onderzoekers 17/9/20
• Trial By Error: Meer CGT-onderzoek van Sir Simon en Professor Chalder, deel 2 20/9/20
• Trial By Error: CDC-vergadering voor belanghebbenden 28/9/20
• Trial By Error: rapportage over ME, CVS, ME/cvs, “somatisch onverklaarde lichamelijke klachten” en aanverwante kwesties. 1/10/20
• Trial By Error: dat webinar van Royal Society of Medicine over langdurige COVID 1/10/20
• Trial By Error: Meer over het webinar van de Royal Society of Medicine 4/10/20
• Trial By Error: ontwerprichtlijn NICE over ME/cvs op komst 8/10/20
• Trial By Error: hoe de nachtmerrie begon voor Professor Lubet 14/10/20
• Trial By Error: het sprookje van Professor Chalder en haar PRINCE 14/10/20
• Trial By Error: een paar bedenkingen over langdurige COVID, ME/cvs en SOLK 20/10/20
• Trial By Error: Professor Chew-Graham geen fan meer van GET/CGT? 21/10/20
• Trial By Error: komende ontwerprichtlijn NICE over ME/cvs 25/10/20
• Trial By Error: British Association for CFS/ME wijzigt koers 27/10/20
• Trial By Error: BMJ trekt CGT-Muziektherapiestudie in, maar… 27/10/20
• Trial By Error: geen verband tussen “ouderlijke scheiding” en ernst van ME bij kinderen 3/11/20
• Trial By Error: mijn voorspellingen over ME/cvs-richtlijn van NICE, herneming 7/11/20
• Trial By Error: Trump de deur uit, GET/CGT ook? 9/11/20
• Trial By Error: NICE-ontwerp verwerpt GET, Lightning Process en CGT-als-genezende-behandeling 10/11/20
• Trial By Error: nieuwsberichten over nieuw NICE-ontwerp van Science Media Centre en Britse pers 20/11/20
• Trial By Error: Update over BMJ’s CGT-Muziektherapietudie (petje af voor Steinkopf and Tack!) 23/11/20
• Trial By Error: Mijn brief aan BMJ Paediatrics Open over de CGT-Muziektherapiestudie 25/11/20
• Trial By Error: The Observer blundert; ME Association reageert 29/11/20
• Trial By Error: bedenkingen over The Observer, The Guardian en paradigmaverschuiving 2/12/20
• Trial by Error: goedkeuring FDA voor online CGT voor PDS; GET/CGT straks “in de vuilnisbak” 6/12/20
• Trial By Error: Huisartsengroep verwijdert online GET/CGT-bijscholingsprogramma 10/12/20
• Trial By Error: Brief naar auteur van verwijderd GET/CGT-bijscholingsprogramma voor huisartsen 10/12/20
• Trial By Error: Professors Chalder en Crawley promoten samen CGT voor kinderen 16/12/20
• Trial By Error: BMJ geeft kritiek nieuw NICE-ontwerp 21/12/20
• Trial By Error: Brief aan BMJ van Prof. Hughes, Prof. Racaniello en mezelf 21/12/20
• Trial By Error: Nieuwe studie uit Chicago toont aan dat psychische problemen geen voorspellende factor zijn voor ME/cvs 30/12/20
• Trial By Error: nieuwe paper met persoonlijke getuigenissen van ziekenhuisuitbraak in 1955 15/1/21
• Trial By Error: ommekeer bij The Guardian en The New York Times? 24/1/21
• Trial By Error: Professor Paul Garner’s BMJ Blogpost over zijn magische cognities 28/1/21
• Trial By Error: passage uit Jamison Hills autobiografie 3/2/21
• Trial By Error: Nieuwe biopsychosociale paper over langdurige COVID en somatisch-symptoomstoornis 9/2/21
• Trial By Error: Commentaar van Hughes&Tuller over CGT-studie Wessely&Chalder afgewezen door vakblad, hier gepost 15/2/21